De gedenksteen voor de slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog uit Sint-Andries staat langs de Gistelse Steenweg, aan de voorkant van het kerkhof nabij de Sint-Andries en Sint-Annakerk.
Historische beschrijving
Gedenkteken voor de militaire en burgerlijke slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog uit Sint-Andries. Voor de oprichting van dit gedenkteken werd begin 1919 een comité opgericht - "De Vaderlandsche Commissie van Sint-Andries" - en werden gelden ingezameld via openbare inschrijving. Er werd een wedstrijd uitgeschreven. De ingezonden maquettes werden gedurende acht dagen tentoongesteld. Er waren inzendingen van zes beeldhouwers: De Wispelaere, Hendrickx, Pickery, Poppe, Rotsaert en Van Boyle. De jury koos uiteindelijk voor het werk van Octave Rotsaert.
Voor het architecturale geheel werd Rotsaert bijgestaan door de Brugse bouwkundige A. Dollé. Het arduinen voetstuk op drie treden werd geplaatst door meester-steenhouwer G. Braem uit Sint-Andries. De kosten werden geraamd op 30.000 fr.
Het gedenkteken werd onthuld op 20 juni 1920. Op deze kermiszondag werd ook een vrijheidsboom geplaatst op het 'schoon kwartier' van de wijk Sint-Baafs. De oud-strijders van Sint-Andries ontvingen die dag een vlag. Tijdens de plechtigheden werden verschillende redevoeringen gehouden.
Het gedenkteken werd opgericht op de gemeenteplaats, rechtover het stadhuis. Oorspronkelijk stond het gedenkteken dichter bij de Gistelsesteenweg. Ten gevolge van de wegverbreding werd het op zijn huidige plaats gezet door aannemer Kamiel Provoost. Vlakbij dit gedenkteken, op de plaats waar nu het gedenkteken voor de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog staat, stond jarenlang een stuk geschut uit de Eerste Wereldoorlog.
Aan de achterzijde werden de namen gebeiteld van 43 dode militairen, afkomstig uit Sint-Andries. Aan de voorzijde is een half verheven beeldhouwwerk, waarop een gesneuvelde is afgebeeld met rond hem vader en moeder, vrouw en kind, allen 'hun zielswee komen uitsnikken'. Het gebruikte lettertype doet denken aan de art nouveau.
Beschrijving
Gedenkteken dat opgevat is als een vrijstaande gedenkmuur met een voorstelling in hoogreliëf. Op een podium met twee treden staat een brede, naar boven toe licht versmallende hardstenen muur met aan voor- en achterzijde doorlopende pilasterstrips en een bloembak aan de achterzijde. In het midden een sculpturale voorstelling in hoogreliëf: op de voorgrond ligt een dode soldaat, rechts staan een treurende vader en een moeder die de lijkwade vasthoudt; links een jonge vrouw met een kind dat zijn armen uitstrekt.
Op de voorkant: bovenaan op een doorlopende fries met gebladerde staat het wapenschild van Sint-Andries, onderaan 'VOOR VRIJHEID'; op de pilasterstrips: reliëfvoorstelling met oorlogstrofeeën (helm, geweer en bajonet) en '1914', '1920'. Op de achterkant: in het midden 'AAN ONZE HELDEN', de namen; op de pilasterstrips loofwerk. Op de zijkanten de namen van de 'BURGERLIJKE SLACHTOFFERS' '1914-1918'. Geel beschilderde letters. De namen zijn alfabetisch gerangschikt.
Uitvoering: O. Rotsaert, St. Andries 20-6-20 (gesigneerd en gedateerd); A. Dollé (architect) (niet gesigneerd)
Hoogte 272 x breedte 520 x diepte 323 cm
- S.N. 1993: Lexicon van Westvlaamse Beeldende Kunstenaars, deel 2, Kortrijk.
- DE LAERE R. 1978: Standbeeld Kroniek… Historiek van het Gedenkteken voor de gesneuvelden van de eerste wereldoorlog 1914-1918 te Sint-Andries, De Kroniek van Sint-Andries, V.20.
- DE LAERE R. 1993: Octave Rotsaert, een groot kunstbeeldhouwer, Heemkundige bijdragen voor Brugge en Ommeland. Maandblad van de heemkundige kring Maurits van Coppenolle, XXIV.1-2-3-4.
- JACOBS M. 1996: Zij, die vielen als helden... Inventaris van de oorlogsgedenktekens van de twee wereldoorlogen in West-Vlaanderen, deel 2, Brugge.
- VAN SCHOORHOVE J. s.d.: De Pax van Rotsaert, (brochure).
