Het oorlogsgedenkteken van Gits staat langs de Gitsbergstraat, naast (ten zuiden van) de Sint-Jacobus-de-Meerdere kerk.

Historische beschrijving

Het gedenkteken voor de militaire en burgerlijke doden van Gits werd plechtig onthuld op 30 mei 1920, tijdens het zogenaamde 'prachtig soldatenfeest'. Het was de bedoeling van de oud-strijders van Gits om via een omhaling geld voor de oprichting van een oorlogsgedenkteken in te zamelen. De opbrengst van deze omhaling was naar verluidt echter bijzonder teleurstellend, waardoor de gemeente diende bij te springen in de financiering van het gedenkteken.

Oorspronkelijk was het gedenkteken geplaatst in een insprong van de kerkhofmuur aan de noordkant van de kerk, tegenover de vrijheidsboom. Kort na de Tweede Wereldoorlog werd het kerkhof verwijderd. In 1952 kreeg het gedenkteken een nieuwe plaats vlak naast (links van) de ingang van de kerk. Bij de heraanleg van het marktplein in 2001 werd het gedenkteken verplaatst naar haar huidige locatie, ten zuiden van de ingang van de kerk.

Het kruis op de graftombe vormt een zogenaamd 'Lignum Vitae', levenshout: twee boomstammen in de vorm van een Latijns kruis met afgehakte takken. De armen van de takken worden door de Heilige martelaar Ignatius voor het eerst vergeleken met de gelovige christenen. Als een boom (of wijnstok) wordt Christus aan het kruishout oorsprong van nieuw leven. Dit type kruis komt in de middeleeuwse christelijke iconografie veelvuldig voor. Het verdween na de 15de eeuw maar wordt opnieuw aangetroffen in de laat-19de-eeuwse grafarchitectuur.

Een ander opvallend element aan dit oorlogsgedenkteken is het feit dat de omstandigheden waarin de slachtoffers om het leven kwamen, expliciet vermeld worden: 'door 's vijands giftige gaz gedood', 'door bommen gedood', 'als ontroerde bezweken', 'vermoorde burgers', 'omgekomen op 't verplichte werk', enz.

Beschrijving

Op een rechthoekig platform staat een hoge, rechthoekige graftombe met schuin opstaande dekplaat, de zijwanden zijn vooraan sterk geprofileerd. Bovenop ligt het bronzen beeld van een gesneuvelde soldaat. Hij ligt met zijn hoofd op een ransel, één been gestrekt, het andere opgetrokken, het geweer naast zich op de grond en een helm op de voorgrond. Aan het hoofdeinde staat het kruis in de vorm van een boom met afgekapte takken, met een bronzen Christusbeeld. Het staat op een hoge sokkel en een stapel rotsblokken. Alles in hardsteen uitgevoerd. Op de sokkel: op de voorkant in vlakreliëf 'AAN DE GITSCHE/ GESNEUVELDE SOLDATEN/ EN BURGERLIJKE/ OORLOGSSLACHTOFFERS/ +1914-1918.+'; op de linkerkant 'GESNEUVELDE SOLD. 1940-45', de namen alfabetisch gerangschikt, 'BURGELIJKE [sic] SLACHTOFFERS', de namen; op de rechterkant 'IN 'S VIJANDS CONCENTRATIEKAMPEN GEDOOD', de naam, 'DOOR DEN VIJAND OPGEEÏSTE TEWERKGESTELDE EN VERMIST', de naam. Op de graftombe: op de voorkant 'RUST ZALIG RUST GIJ HELDEN ALLEN/ WANT HELDEN ZIJT GIJ JA/ GIJ ZIJT VOOR GOD EN LAND GEVALLEN/ GOD SCHENKE U ZIJN GENA'; op de linkerkant 'GESNEUVELDE SOLDATEN', de namen niet alfabetisch geschikt, 'DOOR 'S VIJANDS GIFTIGE GAZ GEDOOD', de namen; op de rechterkant 'DOOR ONGELUK GEDOOD', de namen, 'DOOR BOMMEN GEDOOD', de namen, 'ALS ONTROERDE BEZWEKEN', de naam, 'VERMOORDE BURGERS', de namen, 'OMGEKOMEN OP 'T VERPLICHTE WERK'', de namen. Alle namen alfabetisch gerangschikt. Uitgehouwen, zwart beschilderde letters.

Hoogte 420 x breedte 240 x diepte 326 centimeter.

Uitvoering: Noseda, 1919 (gesigneerd en gedateerd).