erfgoedobject

Kerkhof

bouwkundig element
ID
205288
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/205288

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Kerkhof
    Deze vaststelling is geldig sinds

Beschrijving

Kerkhof, gelegen rond de in oorsprong romaanse Sint-Amanduskerk die echter verschillende (ver)bouwfases kende waarvan de meest ingrijpende op het einde van de 19de eeuw.

Historiek

18de eeuw. Het kerkhof wordt in 1721 gedeeltelijk met een muur en gemetselde poort omgeven, wat wijst op een zekere allure van de kerk'tuin'. Elders is het kerkhof, dat met gras is bezaaid en met bomen (eiken, linden, olmen, abelen en notelaars) beplant, door een haag van de openbare weg afgescheiden. Dit blijft zeker zo tot in 1788.

Mogelijk wordt het kerkhof voor het eerst gesuggereerd op de Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden, opgenomen op initiatief van Graaf de Ferraris (1770-1778).

Door het decreet van keizer Jozef II, uitgevaardigd op 17 juli 1784, mogen vooraanstaande afgestorvenen niet langer in de kerk begraven worden. Ook in Bavikhove worden dus op de bestaande begraafplaats voor gewone mensen rond de kerk, notabelen bijgelegd. Wellicht geeft dit als gevolg dat de toegangspoort tot het kerkhof van 1721 in 1785 wordt voorzien van dekstenen en pijlers, en bekroond met vazen.

19de eeuw. Op de Atlas der Buurtwegen (1845) wordt rondom de kerk een ruime open ruimte gesuggereerd, vermoedelijk omgeven door een muur. Het schilderij van 1857, waarop de Sint-Amanduskerk wordt afgebeeld met het classicerende voorportaal, geeft aan de voorzijde van de kerk een omheining weer met bakstenen sokkel, pilasters en tussenin hekwerk.

Ondanks het feit dat het hof rond de kerk van oudsher in gebruik is als begraafplaats, dateert de oudste grafzerk, ingemetseld in de buitengevel van het koor, pas van 1859. Het beschrijft het leven van pastoor Carolus Emmanuel Ameloot, aangesteld in 1822 en overleden op 19 oktober 1859.

20ste eeuw. Na de Eerste Wereldoorlog wordt ten noordwesten van de kerk een gedenkteken geplaatst voor de militaire en burgerlijke slachtoffers en de civiel-arbeiders van die oorlog; na de Tweede Wereldoorlog aangevuld met de namen van de nieuwe slachtoffers.

In 1948 wordt naar aanleiding van de Heilige Hartfeesten op de parochie een nieuwe toeganspoort ontworpen. Deze wordt bevestigd tussen het huidige "Maurusheem" (nummer 4) en een thans gesloopte huizenrij ten noordwesten van de kerk.

Het hek met sierlijke bekroning en beelden is uitgevoerd door de Kortrijkse kunstsmid Jozef Degrijse, naar een ontwerp van Willem Dutoit uit Kortrijk; de beelden zijn ontworpen door Gustaaf Delafontaine uit Menen. In 1955 laat het Belgische Rode Kruis twaalf betonnen kruisen bezorgen aan de gemeente Bavikhove om te plaatsen op de graven van de twaalf gesneuvelde Belgische militairen uit de Tweede Wereldoorlog.

Vermoedelijk door plaatsgebrek wordt na 1965 een kerkhof aangelegd aan de overzijde van de kerk (Buyelstraat).

Na de sloop op het einde van de jaren 1960 van enkele huizen op het voormalige 'dorpsplein', waartussen de kerkhofpoort eertijds was bevestigd, wordt de kerkhofpoort vermoedelijk in het begin van de jaren 1970 achteruit geplaatst zie oude foto van het Koninlijk Instituut voor het Kunstpatrimonium van 1970.

Beschrijving

Deels omhaagd kerkhof te betreden via geasfalteerde toegangsweg vóór het kerkportaal. Tegen de westgevel is een smeedijzeren hek van 1948 in Lodewijk XV-stijl bevestigd met sierlijke bekroning met centrale cartouche en een verguld Heilig Hart van Jezus aan de voorzijde en een Onze-Lieve-Vrouw met kind. Kerkhof te bewandelen via grint- en asfaltpaden en een pastoorspad van kasseien dat onder meer rond een lindeboom de sacristie verbindt met de achterliggende pastorie. Tegen de noordgevel is een calvariekapel aangebouwd met de graven van verschillende pastoors. De oudste, vaak arduinen graven van het einde van de 19de eeuw en de eerste helft van de 20ste eeuw bevinden zich aan de noordzijde van de kerk (ter hoogte van de calvarie). Grafzerk van de plaatselijke notabele families zoals onder meer de familie De Brabandere en Masureel. Verder vier gietijzeren kruisen en één houten grafkruis. Aan de noordzijde van de kerk, twaalf eenvoudige, betonnen kruisen van militaire slachtoffers van de Leieslag van mei 1940. Ertegenover eenvoudige, betonnen kruisen van zes gedode vluchtelingen, de leden van de familie Vansant-Groenen-Vanuytsel (oorlogsslachtoffers uit 1940).

  • Kadasterarchief West-Vlaanderen te Brugge, 207: Mutatieschetsen, Bavikhove, 1985/12.
  • Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium, Fototheek.
  • De Leieslag van 24 mei 1940 te Bavikhove, in De Roede van Harelbeke. Bavikhove-Harelbeke- Hulste in de Leislag van 1940, jg. 8, 2005, nr. 1.
  • DESPRIET P., VUYLSTEKE G., De Sint-Amanduskerk van Bavikhove, in Archeologische stichting van Zuid-West-Vlaanderen, vol. 19, jg. 1999, Afl. 2, nr. 41, p. 196-205.

Bron: VANWALLEGHEM A. & CREYF S. 2009: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Harelbeke, Deel I: Stad Harelbeke, Deel II: Deelgemeenten Bavikhove en Hulste, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL42, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Vanwalleghem, Aagje; Creyf, Silvie
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Is deel van
    Bavikhovedorp

  • Is deel van
    Parochiekerk Sint-Amandus

  • Omvat
    Kerkhofommegang voor de Heilige Maurus

  • Omvat
    Onze-Lieve-Vrouwkapel


Waarnemingen


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Kerkhof [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/205288 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.