Historiek

Het Arenberginstituut is het voormalige scheikundig instituut van de Leuvense universiteit. Het was eertijds ook bekend als het Minckelerinstituut, naar de chemicus Jan Pieter Minckelers (1748-1824), uitvinder van het steenkolengas. Sinds 2002 huisvesten de gebouwen het kunstencentrum STUK.

Het Arenberginstituut werd gebouwd dankzij een schenking van hertog Engelbert Marie van Arenberg (1872-1949) en zijn moeder, de hertogin-douairière Eléonore Ursule (1845-1919). In 1907 schonken zij de universiteit 200.000 frank om een onderwijslokaal op te richten. De universiteit zou hiervan het vruchtgebruik genieten zolang zij een katholieke instelling bleef. Met het geschonken bedrag werd onder rector Adolphe Hebbelynck (rector 1898-1909) in de Naamsestraat de bouw begonnen van een Scheikundig Instituut. Het eclectische ontwerp van architect Vincent Lenertz (1864-1914) voorzag in vier vleugels rond een rechthoekige binnenplaats. Op de noordvleugel, met laboratoria voor farmaceutische chemie, galenische farmacie en microscopie, sloot een volume met auditorium aan. De westvleugel bevatte een centrale portiek die toegang gaf tot de lager gelegen terrassen aan de Schapenstraat. De zuidvleugel was een bescheiden volume van een bouwlaag onder zadeldak. Het instituut werd ingewijd op 9 mei 1909 - samenvallend met de viering van het vijfenzeventigjarig bestaan van de heropgerichte katholieke universiteit – maar de eigenlijke voltooiing volgde pas na de Eerste Wereldoorlog.

In 1922 werd in Heverlee begonnen met de bouw van het Instituut voor industriële scheikunde. Het duurde tot 1979 vooraleer het departement chemie het Arenberginstituut verliet en volledig in Heverlee was gehuisvest. In 1987 werden de eerste visies voorgesteld voor de omvorming van het voormalige Arenberginstituut tot het kunstencentrum STUK. De renovatie van het complex werd aangevat in 1999, naar ontwerp van architect Willem Jan Neutelings. In 2002 nam het STUK zijn intrek in de vernieuwde gebouwen.

Beschrijving

Van de vier oorspronkelijke vleugels van het Arenberginstituut resteren na de verbouwing van 1999-2002 de oostvleugel aan de Naamsestraat en de noordvleugel met aansluitend het volume van het auditorium. De zuidvleugel werd vervangen door een openlucht tribune; van de westvleugel resteert na de bouw van een film- en concertzaal enkel nog het noordelijke trappenhuis tegen de noordvleugel. Door de sterke helling tussen de Naamse- en Schapenstraat bestaat de binnenplaats van het Arenberginstituut uit een opeenvolging van terrassen, en beschikken de oost- en noordvleugel over volledige verdiepingen onder het niveau van de Naamsestraat.

De eclectische oostvleugel aan de Naamsestraat telt vijf bouwlagen. De onderste bouwlaag bevindt zich aan de Naamsestraat onder het straatniveau, terwijl zij aan de andere kant uitgeeft op de binnenplaats van het Arenberginstituut. De twee onderste bouwlagen zijn verenigd in een parement van Gobertange kalkzandsteen. De scheiding tussen beide bouwlagen wordt gemarkeerd door een plint, muurbanden en onderdorpels in blauwe hardsteen. De drie bouwlagen erboven worden getypeerd door een contrast tussen rode baksteen en bleke Gobertange kalkzandsteen. Baksteen werd gebruikt voor het doorlopende metselwerk, bleke kalkzandsteen voor de omlijsting van de vensters, de hoekbekleding van de lisenen en banden in het baksteenmetselwerk. Op de lisenen zijn sierankers aangebracht. De drielichten in de bovenste bouwlaag van de voorgevel hebben stijlen en lateien in blauwe hardsteen. De drielichten in de hoekrisalieten hebben een verhoogd middenvenster met een segmentlijst. Op die segmentlijsten zetten de sokkels aan van pinakels die de frontons van de hoekrisalieten flankeren. Centraal in de frontons van de hoekrisalieten, onder een waterlijst, is het wapenschild van de familie Arenberg ingemetseld. De frontons van de hoekrisalieten en de hoeken van de voorgevel worden bekroond door sierschouwen.

De achtergevel heeft dezelfde opbouw als de voorgevel, maar in een meer sobere uitvoering. Het metselwerk is grotendeels in baksteen. Gobertange kalkzandsteen is enkel verwerkt voor hoekblokken in de muurdammen en in de lijsten van de vensters van de twee bovenste bouwlagen. De hoekrisalieten zijn achterwege gelaten. In de noordelijke dwarsgevel wisselt rood baksteenmetselwerk af met banden in bleke kalkzandsteen. De erker met een sokkel in blauwe hardsteen behoort tot het trappenhuis dat beide vleugels bedient. Het zaagdak van de oostvleugel werd toegevoegd tijdens de renovatie van 1999-2002.

De noordvleugel telt vier bouwlagen onder een plat dak. De noordelijke en zuidelijke gevelwanden worden geleed door spaarvelden met aanzet op een plint in kalkzandsteen. De spaarvelden worden bovenaan overspannen door twee segmentboogjes. Het metselwerk is in baksteen; bleke kalkzandsteen werd slechts gebruikt voor banden in de muurdammen, de middenstijlen en lateien van de tweelichten en de omranding van steigergaten onder de dakgoot.

Op de eerste verdieping van de oostvleugel bleven de oorspronkelijke ijzeren zuilen met art deco kapitelen bewaard. De gelijkvloerse verdieping van het trappenhuis tussen de oost- en noordvleugel wordt overspannen door gordelbogen, gedragen door een centrale zuil met bladkapiteel. Aansluitend op de noordvleugel bleef het oude auditorium van het Arenberginstituut bewaard. De door Neutelings nieuw toegevoegde openlucht tribune aan de zuidzijde van de binnenplaats en de film- en concertzaal worden gekenmerkt door blinde muurvlakken in rode baksteen en dekplaten in rood gekleurd beton.