Geheel van zes kelder uit de middeleeuwen en nieuwe tijden teruggaand op vier gebouwen.

Historiek

De zes kelders gaan terug op meerdere middeleeuwse gebouwen langs de Hoogpoort (huis ’t Gulden Hoofdt en huis De Ketele) en de Stadhuissteeg (huis Stadhuissteeg 5). De bovengrondse constructies werden omstreeks 1985 gesloopt bij de bouw van het Novotel. De kelders werden bewaard en geïntegreerd in het hotel.

Op de hoek van de Hoogpoort en de Stadhuissteeg stond het Huis ’t Gulden Hooft, haaks op de Hoogpoort. Het huis werd voor het eerst vermeld in 1427 maar het formaat van de gebruikte baksteen is typisch voor de 13de eeuw. Van het middeleeuwse gebouw bleven twee verdiepingen bewaard: een kelder- en de gelijkvloerse verdieping. Beiden waren met een binnenkoer of steegje met elkaar verbonden. De benedenverdieping en het steegje werden vermoedelijk in de 16de of 17de eeuw overwelfd en heringericht tot kelderverdieping. In 1976 telde het pand nog vier bouwlagen en was het langs de Hoogpoort afgewerkt met een 19de-eeuwse lijstgevel en een oudere trapgevel aan de achterzijde.

Ten westen van het Huis ’t Gulden Hooft stond Huis de Ketele dat archivalisch bekend is sinds 1390. De bouwmaterialen, baksteen in combinatie met natuurstenen pilasters, wijzen op een bouwperiode tussen 1300 en 1375. De bakstenen kelder heeft bovenop de bakstenen muren een afgeschuinde lijst uit Doornikse steen. De constructie doet vermoeden dat de kelder oorspronkelijk een houten balkenlaag met standvinken had. Tussen het tweede kwart van de 15de en de 17de eeuw werd de balkenlaag vervangen door een bakstenen, gepleisterd en van ribben voorzien gewelf tussen natuurstenen gordelbogen. De aanzetten van de gordelbogen werden verlaagd waardoor de hardstenen pilasters wellicht hun bekroning verloren. Evenmin hebben de pilasters basementen wat doet vermoeden dat het vloerniveau opgehoogd werd. In 1976 bestond de bovenbouw uit vier traveeën, drie bouwlagen en zadeldak (pannen) met een bepleisterde en beschilderde voorgevel met 19de-eeuws uitzicht. Er waren sporen van rondboogvormige benedenvensters, omgebouwd tot rechthoekige muuropeningen. De rechthoekige bovenvensters hadden lekdrempels en de rondboogdeur was afgewerkt met een booglijst op imposten. De gevel had een kroonlijst op klossen boven een kordon. De historische bakstenen achterpuntgevel telde twee traveeën en twee bouwlagen.

Ten zuiden van Huis De Ketele en erbij aansluitend ligt een derde kelder. Het is niet duidelijk of deze kelder oorspronkelijk bij Huis De Ketele hoorde, een onderdeel van een achterhuis bij Huis De Ketele was, dan wel bij een ander pand hoorde. Op het Primitief kadasterplan (omstreeks 1830) behoren de kelders van Huis de Ketele en de zuidelijke kelder tot hetzelfde perceel. Een lampnis in de westelijke muur laat toe de kelder ten laatste in de 16de eeuw te dateren.

Ten westen van deze laatste kelder lag een koertje dat bij de bouw van het Novotel overbouwd werd. In de kelder worden de wanden gevormd door historische muren van aanpalende gebouwen.

Ten oosten sluit een vijfde kelder haaks aan bij het complex. Die kelder gaat terug op een huis dat stond in de Stadhuissteeg nummer 5. In 1830-1833 behoorde het pand tot hetzelfde perceel als Huis de Ketele wat mogelijk de verbinding tussen de kelders verklaart. Omstreeks 1950 was ‘Café De draver bij Pol’ er gevestigd. Het huis had toen een 19de-eeuwse gepleisterde lijstgevel van twee traveeën en drie bouwlagen. Elke verdieping had twee muuropeningen; een venster met er onder een keldergat en een deuropening op de gelijkvloerse verdieping, twee rechthoekige getraliede vensters op de eerste verdieping en twee rechthoekige vensters op de tweede verdieping. Een sierlijst en een kroonlijst lijnden de gevel bovenaan af. De bewaarde kelder kon door de muurafwerking niet gedateerd worden.

Beschrijving van de kelders

Huis ’t Gulden Hooft telt twee boven elkaar liggende kelders en restanten van een steegje. De bovenste kelder, wellicht oorspronkelijk de gelijkvloerse verdieping, is een haaks op de Hoogpoort georiënteerde kelder met een tongewelf. De bakstenen hebben een grootte van ca 20x14x4 cm. In de oostelijke wand zitten twee mijtervormige kaarsnissen en in het gewelf een bouwspoor van wat mogelijk een haard of schouwkanaal was. In de zuidelijke wand zit een segmentboogvormige deuropening en een ondefinieerbare insprong in de muur. De oostelijke wand heeft ten noorden een deels doorlopende verticale nis en centraal een bouwvolume dat doet denken aan een schouwlichaam. In de noordelijke wand zit een spoor van een keldergat. De vloer is vernieuwd.
De onderste kelder heeft een L-vormig plattegrond en heeft dezelfde afmetingen als de boven beschreven kelder. De bakstenen in de kelder zijn 25x16x5cm. De kelder heeft ter hoogte van de Hoogpoort twee gewelfde manshoge nissen die oost-west lopen, één richting Stadhuissteeg en één richting de kelder van Huis De Ketele. In de westelijke muur zit een nis. Een kleine noordoost lopende muuropening (53x62cm) verbindt kelder met het aanpalende steegje of koer. De vloer is vernieuwd. De kelder werd in het zuiden verkleind door de bouw van een muur met bakstenen van ca 25x11x4. In de westelijke wand, aansluitend bij het gewelf zijn twee gaten gemetseld waarvan de functie onduidelijk is.
Het voormalige steegje of koertje ten noordwesten van beide kelders heeft in de noordelijke wand een keldergat dat uitgaf in de Hoogpoort. De westelijke gevel wordt doorsneden door een segmentboogvormige deur die naar de kelder van Huis De Ketele leidt. De bouwperiode ervan is niet duidelijk. De muur verjongt naarmate ze hoger wordt. De zuidelijke muur is over de volledige hoogte open gemaakt. De oostelijke wand wordt doorboord door een venster en een deur naar de bovenste kelder en een diagonaal geplaatst keldergat naar de onderste kelder. Op de muren zitten sporen van meerdere lagen witkalk. Een natuurstenen trap geeft via een segmentboogvormige, met witsteen omlijste deuropening, toegang tot de diepste kelder.

De kelder van Huis De Ketele wordt aan beide zijden geritmeerd door drie pilasters in Doornikse steen waartussen bakstenen muren. De pilasters zijn bewerkt met het gradeerijzer en hebben een randslag. Er zijn geen kapitelen. De bakstenen muren zijn bovenaan afgewerkt met een lijst in Doornikse steen. Het gewelf wordt opgedeeld door gedrukte spitsboogvormige gordelbogen in Ledesteen steunend op de Doornikse pilasters. De bogen zijn gedecoreerd met een kwarthollijst. Tussen de bogen zijn er één gebogen gewelf ter hoogte van de Hoogpoort en drie gepleisterde kruisgewelven aangebracht.
In de noordwestelijke hoek leidt een trap in Doornikse steen naar de Hoogpoort. In de westelijke zijmuur is - waar de meest noordelijke pilaster hoort te staan - een console uit Doornikse steen aangebracht om de volle breedte van de trap naar de Hoogpoort te kunnen benutten. De zuidelijke muur boven de trap is hol gemetseld. In de oostelijke trapmuur werd een segmentboogvormig venstertje met een afgeronde dorpel ingewerkt.
Van noord naar zuid heeft de westelijke muur in het tweede en derde segment een rondboognis in baksteen. De meest zuidelijke nis heeft bovendien een ligger in Doornikse steen. Eveneens in dit segment lijkt een verticale bouwnaad te lopen waarvan de herkomst onduidelijk is. Ten zuiden van de bouwnaad zitten twee horizontaal geplaatste blokken Doornikse steen boven elkaar in de muur met ongeveer 90 centimeter tussenruimte, verticaal gemeten. De onderste ligt net boven het loopvlak. Het vierde segment heeft sporen van twee gedichte spitsboognissen waarboven drie blokken ingemetselde Doornikse steen een horizontale lijn vormen op ongeveer 150 centimeter boven het loopvlak.
De zuidelijke wand van de kelder heeft twee segmentboogvormige deuren die toegang verlenen tot de aanpalende kelders. De oostelijke zijwand heeft van noord naar zuid in het eerste segment een segmentboogvormige deur naar het aanpalende steegje van Huis ’t Gulden hooft. In het tweede segment is een spitsboognis aanwezig.
De noordelijke muur is niet zichtbaar. In het tongewelf zit een keldergat dat uitgeeft op de Hoogpoort.

Ten zuiden van de kelder van Huis de Ketele ligt een noord zuid georiënteerde kelder met een tongewelf. In de westelijke muur zit een mijterboogvormige lampnis. Vier deuropeningen geven toegang tot de aanpalende kelders. Hun datering is onduidelijk.

Ten westen ligt een kelder die terug gaat op een binnenkoer. De muren bevatten meerdere bouwsporen.

Ten oosten ligt de oost-west gerichte kelder teruggaand op het huis Stadhuissteeg 5. De kelder heeft een tongewelf, ten noorden uitgebreid met drie nissen. De zuidelijke wand is ingericht met gemetselde wijnrekken. De vloer is belegd met Boomse tegels.