Historiek

Eertijds kende de Onze-Lieve-Vrouw-Hemelvaartkerk een belangrijke devotie tot de Heilige Lucia die er werd aanroepen tegen oog-, keel- en bloedkwalen. Haar feestdag op 13 december, midwinterfeest volgens de Juliaanse kalender, lokte jaarlijks een grote toeloop van bedevaarders uit de wijde omgeving. De Sint-Luciadevotie te Vertrijk klimt minstens op tot de 14de eeuw want in 1370 is er reeds sprake van een Sint-Lucia-altaar met beeld van de heilige. Het ontstaan van deze devotie houdt vermoedelijk verband met de verschillende pestepidemies die de streek in de periode 1315-1362 teisterden.

Van een Sint-Luciabron - "ene beempt, geheten de slachmolen bij de Sint Lucyenborne"- wordt voor het eerst gewag gemaakt in een goederenboek van 1514. Rond 1500 had Jan van der Ee er een bron ingemetseld en een Sint-Luciabeeld aan een boomstronk opgehangen. Het gaat om één van de talrijke miraculeuze bronnen die in de zandleem- en (vooral) de leemstreek voorkomen en waarop zich een of andere vorm van heiligendevotie heeft geënt, die vermoedelijk teruggaat op een vroegchristelijke bronverering.

In 1796 besloten pastoor Jozef Karel Vanderborght, koster Cornelius Naets en kerkmeester-schatbewaarder Johannes Van der Vorst om boven de "borreput" de huidige kapel te bouwen. De initialen rechts in de voorgevel zouden naar deze laatste verwijzen. Tot 1920 (1940?) stond er links van de kapel nog een stuk boomstam als offertronk. In 1971 werd het 15de-eeuwse, gepolychromeerde Sint-Luciabeeld om veiligheidsredenen opnieuw op het Sint-Lucia-altaar in de kerk geplaatst. Sinds kort is de kapel eigendom van Natuurpunt die haar op termijn wil restaureren.

Beschrijving

Vanaf het kerkhof, ter hoogte van de zuidwesthoek van de pastoriemuur, leidt een steil aflopende, gekasseide voetweg langsheen de ommuring naar de honderd meter lager gelegen Velpe met op haar linkeroever de Sint-Luciakapel. Deze kleine veldkapel met vierkante plattegrond en zwak hellend leien zadeldakje is opgetrokken in Gobertange (Dongelberg?) in een verzorgd, gedetailleerd verband: een sokkelvormende onderbouw waarboven de nis met (vernieuwd) rondbogig deurtje in een meerledige plattebandomlijsting, het geheel bekroond met een sterk geprofileerd driehoekig fronton. Rechts onder het deurtje het opschrift IVDV KM verwijzend naar de bouwheer, kerkmeester Johannes Vandervorst.

Het fraaie smeedijzeren kruis, nog zichtbaar op een oude foto, werd alvast in veiligheid gebracht. Het Sint-Luciabeeld is vervangen door een gipsen Heilige Barbara(?). Onderaan de kapel is de miraculeuze bron bereikbaar via een trapje.