erfgoedobject

Woon- en pakhuizen van F. De Keersmaecker

bouwkundig element
ID
209253
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/209253

Juridische gevolgen

Beschrijving

Dit imposante eclectische ensemble van zes meergezinswoningen met grote achterliggende pakhuizen is een realisatie van aannemer Fr. De Keersmaecker van rond 1907. Deze aannemer en invoerder van bouwmaterialen stond in voor een gevelrij van meer dan twintig gelijkaardige panden op de Vlaamsekaai, van nummer 69 tot en met 91 op de hoek met de Namenstraat. Het briefpapier van De Keersmaecker leert ons dat hij handelaar was in bouwmaterialen, gespecialiseerd in materialen voor gewapend beton en tevens reder. Zijn burelen, opslagplaatsen en buizenfabriek waren vanaf 1907 gevestigd op de Vlaamsekaai 81-86, in panden die hij zelf bouwde. Deze locatie werd door De Keersmaecker weloverwogen gekozen: dit stuk van de Vlaamsekaai lag immers aan het Steendok, waar de invoer van bouwmaterialen in Antwerpen werd geconcentreerd. De Keersmaecker woonde zelf niet op de Vlaamsekaai, maar in een art-nouveauwoning die hij in 1905 op de residentiële Amerikalei liet bouwen naar een ontwerp van Frans Seroen.

Het eerste ensemble van de rij dat rond 1905 werd gerealiseerd bevond zich op de nummers 90-91 en werd ondertussen vervangen door nieuwbouw. Drie percelen van in totaal dertien meter breed werden bebouwd met "een huis & bureel (vormende 2 huizen), met inrijpoort". Het betrof een complex van zes traveeën en vier bouwlagen onder zadeldak, met regelmatig opgebouwde lijstgevels. De centrale poortdoorgang van twee traveeën werd met een risaliet en een erker geaccentueerd. Achter op het ruime perceel, een grote binnenkoer en een opslagruimte. Nog hetzelfde jaar werd een bouwdossier ingediend voor de bouw van twaalf huizen met opslagplaats op 69-80. In 1907 werd de reeks vervolledigd met zes panden op nummers 84-89. Op de vrijgebleven nummers 81-83 ten slotte, waar zich anno 2012 de nieuwbouw van De Zuiderkroon bevindt, lag een groot open terrein voor de opslag van de bouwmaterialen, dat in 1909 werd afgesloten met een ijzeren hek en een "koolkot met verdieping" naar ontwerp van P. Mijlemans. Op hetzelfde bouwblok als dit ensemble op de Vlaamsekaai, maar uitgevend op de achterliggende Gijzelaarsstraat, bouwde Fr. De Keersmaecker in 1907 nog een gelijkaardig ensemble dat het complex vervolledigt.

Het volledige ensemble is opgebouwd uit meergezinswoningen van twee tot drie traveeën en vijf bouwlagen onder platte bedaking, met veelkleurige bakstenen lijstgevels die allemaal volgens eenzelfde stramien zijn opgebouwd, maar telkens door een andere detaillering een eigen karakter krijgen. Door de afwisseling van verschillende kleuren baksteen en de heterogeniteit van de verticale indeling van de gevels, krijgt de gevelwand een speels, eclectische karakter. De veelheid aan materialen is tevens een visitekaartje voor de bouwmaterialenhandel van Fr. De Keersmaecker. Mogelijk werden de ontwerpen van deze huizen in 1905-1907 getekend door architect Frans Seroen. Deze architect wordt in geen van de bouwdossiers vermeld, maar ontwerpt de eigen woning en het bijhorende opbrengsteigendom van De Keersmaecker op de Amerikalei tegelijkertijd en in een vergelijkbare bouwstijl.

De zes panden op nummers 84-89 waren de derde groep panden in de gevelrij op de Vlaamsekaai die De Keersmaeckier bouwde. Het betreft "zes huizen met magazijn voor het bergen van gruis, zand en stenen". Het bouwdossier bevat een geveltekening van het ensemble, een plattegrond van de voorbouw en een plattegrond van het achterliggende magazijn. De zes panden zijn wat gevelopbouw betreft in twee samenstellen van drie panden opgetrokken, waarbij het centrale pand telkens een iets hogere kroonlijsthoogte heeft. Deze gevels zijn klassieker en regelmatiger opgebouwd dan het ensemble op nummers 69-80, dat met indeling en afwerking verwijst naar de art nouveau.

Wat plattegrond betreft, zijn de woningen twee per twee spiegelend opgebouwd, met telkens een enfilade van drie kamers geflankeerd door een gang met trappenhuis. Op de begane grond van elk pand wordt een winkel, een achterliggende kamer en een keuken voorzien; het rechter pand wordt als herberg ingericht. Op elke verdieping wordt per pand een appartement ingericht. Het magazijn is een baksteenbouw van drie bouwlagen hoog onder platte bedaking. Het pand telt vijf traveeën en heeft een driehoekige plattegrond, overeenkomstig de spits toelopende vorm van het bouwblok. De structuur wordt door pijlers gedragen. De poortdoorgang tot deze magazijnen zit op de begane grond van het tweede pand in de rij.

De eclectische lijstgevels van de meergezinswoningen hebben bovengevels met bakstenen parementen in afwisselende kleuren en gelijkvloerse verdiepingen met een bepleisterd parement met imitatievoegen op een hardstenen plint. Het linker samenstel van drie panden is uitgewerkt in een combinatie van witte en rode baksteen; voor het rechter samenstel werden gele, witte en grijze tinten gekozen, maar twee van deze gevels werden ondertussen overschilderd. Typisch zijn de veelkleurige banden in contrasterende baksteen en de panelen met gestucte geometrische motieven tussen de verschillende bouwlagen. Op elke begane grond is een handelsgelijkvloers ingericht, oorspronkelijk met etalages met fraai houten schrijnwerk met kleine roedeverdeling van het bovenlicht. De bovengevels hebben allemaal dezelfde opbouw, met de regelmatig geplaatste vensteropeningen die allemaal samen in een breed verdiept muurveld zijn gevat, tussen twee brede bakstenen pilasters. Rechthoekige muuropeningen onder rechte latei waarboven een ontlastingsboog; de uiterste panden hebben smalle rondbogige bovenvensters.

  • Stadsarchief Antwerpen, Bouwdossiers, 1905 # 1348 (90-91), 1905 # 2493 (69-80), 1907 # 132 (69-80), 1907 # 133 (84-89), 1909 # 115 (paardenstal), 1909 # 385 (81-83).

Auteurs: Hooft, Elise
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Is gerelateerd aan
    Woon- en pakhuizen van F. De Keersmaecker

  • Is deel van
    Vlaamsekaai


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Woon- en pakhuizen van F. De Keersmaecker [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/209253 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Stad Antwerpen

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.