Memoriaal bestaande uit eremuur met monument, gesmeed toegangshek, een ereperk van kruisen en een memoriealtaar op het gemeentelijk kerkhof voor de burgerlijke slachtoffers en voor de gesneuvelde Ardeense Jagers bij de 'Slag om Vinkt' in mei 1940.

Historiek

Op de Oostzijde van het kerkhof staat een groots gedenkteken dat verwijst naar de 'Slag om Vinkt' van mei 1940. De slag om Vinkt staat dan ook geboekstaafd als een van de gruwelijkste episodes uit de 18daagse veldtocht van het Belgische leger tegen de Duitse invallers. Tijdens de begindagen van de Tweede Wereldoorlog waren vele mensen vanuit de grote steden naar het platteland gevlucht. Het Belgische leger bevond zich achter de Leie en het Kanaal van Schipdonk, waar het trachtte de Duitse soldaten tot stilstand te brengen. Aan het Leiefront konden de Ardeense Jagers de Duitse opmars daadwerkelijk stoppen, voor Vinkt had dit echter grote gevolgen.

Op vrijdag 24 mei 1940, had de frontlinie zich verplaatst naar de omgeving het Schipdonkkanaal. Duitse soldaten hadden over het kanaal twee pontons gebouwd, die het doelwit waren van de Belgische artillerie. Op zaterdag 25 mei 1940 kwamen de dorpen Vinkt en Meigem onder vuur te liggen. Duitse soldaten namen Meigem in, maar Vinkt bleef in handen van de Ardense Jagers van het Belgische leger. Als gevolg van de granaatbeschietingen van die dag kwamen in Meigem zestien burgers om het leven. Ondanks diverse pogingen konden de Duitse infanteristen Vinkt niet innemen. "Aangezien de Duitsers geen kant op konden en er geruchten de ronde deden over burgers die op Duitse soldaten schoten, moest de burgerbevolking het ontgelden. Op 27 mei 1940 begon men midden op straat burgers neer te schieten. Vluchtelingen werden samengedreven en werden vermoord nadat ze hun eigen graf moest graven, Vinktse burgers, ook vrouwen, bejaarden en kinderen, werden uit hun huizen gesleurd, gemarteld en vermoord."

"In Vinkt vonden de hele dag beschietingen plaats tussen de Duitse soldaten en de Ardeense Jagers. Rond 15.00 uur was de strijd beslecht en bezette het 377 IR het dorp. De Duitse soldaten waren er tegen dan van overtuigd geraakt dat er burgers op hen hadden geschoten. Er volgde een razzia in het dorp. De inwoners werden uit hun huizen gedreven en mannen, vrouwen en kinderen werden gescheiden. De vrouwen en kinderen werden samengebracht op de weide van boer Jules D’Oosterlinck. De mannen werden eerst richting Meigem gedreven, maar moesten in rijen van vijf in looppas terugkeren naar het dorp. De oudsten werden aan de muur van het klooster neergeschoten. Aan de muur van de pastorij werd een groep van vijf naar voren geroepen en gefusilleerd. Onmiddellijk nadien volgden elf anderen. Even verderop, aan de beenhouwerij 'Van Laere' volgde een gelijkaardige executie. In totaal werden zo op het dorpsplein 38 mensen vermoord, vier overleefden het drama." "Eén dag na de moordpartij, op 28 mei om 4 uur ’s ochtends, gaf het Belgisch leger zich over."

Op enkele dagen tijd kwamen in Vinkt en Meigem 140 burgers om het leven. Onder hen werden 86 mensen geëxecuteerd, 27 burgers stierven in de kerk van Meigem. De ontploffing van de kerk was hoogstwaarschijnlijk veroorzaakt door een Belgische artilleriegranaat geraakt. Na de Tweede Wereldoorlog kwam er een proces tegen de verantwoordelijke Duitse officieren Kühner en Lohmann. Zij werden veroordeeld tot twintig jaar dwangarbeid. Na vijf jaar werden ze uitgeleverd aan de Duitse autoriteiten.

Als aandenken aan de vele burgerlijke doden en aan de gesneuvelde Ardeense Jagers werd pas in 1968 nabij de Sint-Bartholomeuskerk een oorlogsmemoriaal opgericht, ingehuldigd op 26 mei 1968. Jaarlijks vindt hier een herdenkingsplechtigheid plaats. Het gedenkteken is slechts enkele meters verwijderd van de executieplaats en staat op de plaats waar de slachtoffers in een massagraf werden gedumpt. Later werden de slachtoffers opgegraven en kregen ze hun rustplaats op het ereperk.

Het memoriaal kreeg vorm door het initiatief van twee oorlogswezen, Jozef De Vlieger, later plaatselijk schoolhoofd, nam het ontwerp van de maquette voor zijn rekening en Léon Pieters, een expert-urbanist, werkte het plan technisch uit. Op het memoriaal werden ook nog acht namen toegevoegd van 'gesneuvelde zonen' in de Eerste Wereldoorlog.

Beschrijving

De aannemer was M. De Vos & ZN (Zulte), de ontwerper Jozef De Vlieger en de technische studie werd door L. Pieters gemaakt. Het beeld is van beeldhouwer Denijs Goossens.

De 45 meter lange kerkhofmuur is geheel bekleed met gepolijste steen. Centraal staat het bronzen beeld van een piëta, voorstellend de 'Moeder der Martelaren'. In het midden van de muur is er een memoriaal (9 meter breed). Dit bestaat uit twee ongelijke panelen die gescheiden worden door een opgaande kolom met kruis. Op het linkerpaneel staan de namen van de burgerslachtoffers, rechts die van de gesneuvelde soldaten. Voor de muur staan er parallelle kruisen.

Het bronzen piëtabeeld stelt een moeder voor die rouwt om haar twee gemartelde kinderen. Het beeld van de 'Moeder der Martelaren’ houdt midden tussen aanklacht en verzoening, oorlog en vrede. Zowel dood, leven, nood en troost worden hier uitgebeeld.

Op het gedenkteken staat het volgende te lezen: "1940/ SLAG VAN VINKT/ WAARTOE/ DE MENS IN STAAT IS/ ONZE MARTELAREN/ (lijst van gesneuvelden)/ DE GEMEENTE VYNCKT/ AAN HARE/ GESNEUVELDE ZONEN/ 1914- 1918/ (acht namen)/ HELDEN WAAKT VAN UIT DEN HOOGE OP T LAND/ WAARVOOR GE UW BLOED TEN BESTE GAAFT/ R I V".

Op het linkerpaneel staat het Oorlogskruis met de Palmen, toegekend aan Vinkt. Rechts staat een everzwijn ('sanglier') als verwijzing naar de slag om Vinkt; het is het symbool van de Ardeense Jagers.

Aan de linkerzijde een muur van verbondenheid. In 1990, met de 50ste verjaardag van de gebeurtenissen in Vinkt werd het idee gerealiseerd om de verbondenheid met andere martelaarsdorpen te visualiseren. De muur vermeldt de namen van Bande in Wallonië, Putte in Nederland, Marzabotto en Aedea in Italië, Katyn in Polen, Lidici in Tjechië, My Lai in Vietnam en Distomo in Griekenland.

"MY LAI/ DISTOMO ORADOUR KATYN/ LIDICI ARDEA/ MARZABOTTO BANDE/ PUTTE VINKT/ MEIGEM"

De stenen gelegd onder de naam van Oradour werden uit het verwoeste dorp in Frankrijk overgebracht. De zin "Waartoe de mens in staat is" is een uitspraak van verontwaardiging die in Oradour ontstond.

Voor het verheven middenstuk met piëta liggen arduinen grafstenen ingemetseld, versierd met halfverheven liggende kruisjes. Tegels uit dezelfde steen, afkomstig uit het Eifelgebergte zomen het grasperk af.

De toegangspoort tot de tuin van de pastorie werd door de Vinktenaren Georges Lauwers en Firmin Antheunis kunstig gesmeed. Het symboliseert de chaos in de martelaarsdorpen. Voor de muur der getuigenissen zijn openingen voorzien voor de vlaggen van de landen, waartoe de dorpen behoren.

Het memoriaal wordt aan de rechterzijde beëindigd met een open doorgang naar het achterliggende perceel (columbarium van het kerkhof). Deze doorgang wordt begrensd met twee hoge balkvormige zuilen, die bekroond zijn met een groot arduinen driedimentioneel kruis.

Het gehele oorlogsmonument wordt beëindigd en afgelijnd door een haaks opstaande muur in breuksteen. In deze haakse muur twee arduinen platen, de ene voorstellende een Ardeense Jager met bajonet, de andere plaat met volgende herdenkingstekst en gesigneerd aannemer M. De Vos & ZN (Zulte), ontwerper Jozef De Vlieger, technische studie L. Pieters.

"DANK ZIJ DE EDELMOEDIGHEID VAN/ VINKTENAREN, ALLE SCHENKERS EN/ MEDEWERKERS WERD DIT MONUMENT/ OPGERICHT DOOR HET "COMITE VOOR/ OORLOGSMONUMENT VINKT 1940/ ONDER VOORZITTERSCHAP VAN/ BURGEMEESTER ROGER VERCAMER/ ONTHULD OP 26 MEI 1968".

Voor de muur staat op een één trede hoog, brede arduinen plateau een memorie-altaar, met arduinen platen samengesteld tot de vorm van een massief vierkant blok. Aan de voorzijde is een vliegende vogel uitgebeiteld.