erfgoedobject

Duitse artilleriepost Gapaard

bouwkundig element
ID
213367
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/213367

Juridische gevolgen

Beschrijving

Vrijstaande, bovengrondse betonnen constructie in een weide ten zuidoosten van Gapaardstraat 7, ten zuiden van (in de vallei van) de Blauwepoortbeek. Op 450 meter ten noordoosten van deze geschutpost, net over de Blauwepoortbeek, ligt een tweede betonnen militaire post, die tijdens de oorlog fungeerde als controlepost voor deze geschutpost. Deze constructies liggen op ongeveer 1700 meter ten noordoosten van Mesen, op ongeveer 3200m ten zuidoosten van Wijtschate.

Historiek

Duitse geschutpost uit de Eerste Wereldoorlog, opgetrokken vóór juni 1917.

De artilleriepost is opgetrokken op de zogenaamde Sehnenlinie, een Duitse stelling die op Britse militaire stafkaarten aangeduid wordt met Oosttaverne Line. Deze Oosttaverne Line wordt bezet door Bereitschaftstruppen (ondersteuningstroepen). Bij de geschutpost, ten zuiden van de Herzog Albrecht Strasse (huidige Gapaardstraat) gelegen, zijn minimum nog twee andere, inmiddels verdwenen betonnen constructies opgetrokken (zie de militaire stafkaarten). Wel bewaard is de betonnen controlepost voor de batterij, die is opgetrokken in de hoevegebouwen van Delporte Farm, aan de Blauwepoortbeek, op zo’n 450 meter ten noordoosten van de geschutpost. 

Vanuit deze artillerieposten zouden Duitse manschappen fel weerstand bieden tijdens de Mijnenslag (7-14 juni 1917). Het einddoel van deze geallieerde aanval is om tot aan de Oosttaverne Line op te rukken. Na de spectaculaire ontploffing van 19 dieptemijnen in de vroege ochtend van 7 juni verloopt de aanval voor de geallieerden aanvankelijk vrij voorspoedig, dankzij een initieel zwakke Duitse weerstand. Reeds in de vroege namiddag hebben alle troepen de top van de heuvelkam overgestoken. De consolidatie van deze nieuwe positie zou evenwel veel geallieerde verliezen vergen, daar deze positie in het volle zicht van de moordende Duitse mitrailleurs op de Oosttaverne Line liggen. Om 15u10 laat generaal Plumer de finale aanval inzetten, met het oog op de verovering van deze linie.

De 4de Australische divisie krijgt het in de zuidelijke aanvalssector zwaar te verduren. De Duitsers, die zich tijdens de eerste aanvalsgolf schuilhouden in de vele bunkers langsheen de Oosttaverne Line, nemen nu de Australiërs zwaar onder vuur, onder meer met veldkanonnen die bij Delporte Farm staan opgesteld (onder meer vanaf de bewaarde geschutpost). Ter hoogte van Hun’s Walk (de baan Mesen-Komen, N314) slagen Australische eenheden er niettemin in de verdedigingslinie te doorbreken, waarop de Duitsers massaal panikeren en hun stelling verlaten. Ook elders slagen Britse eenheden erin het eindobjectief te halen. Maar ten noorden van Hun’s Walk zorgt de artillerie ter hoogte van de vallei van de Blauwepoortbeek voor heel wat vertraging en ellende. Bovendien zorgen Britse artilleriebarrages voor slachtoffers en veel chaos onder de Australische eenheden, in die mate zelfs dat het zuidelijke deel van de Oosttaverne Line door de Australiërs opnieuw volledig verlaten wordt. Ook bij de Duitsers is chaos troef, waardoor beide partijen geen idee meer hebben waar de frontlijn nu ligt. De onzekere situatie blijft een aantal dagen aanhouden. Uiteindelijk komen de Australiërs op 11 juni tot de vaststelling dat de Duitsers de volledige Oosttaverne Line verlaten hebben en zich teruggetrokken hebben tot achter de meer oostelijk gelegen Waasten Linie. De geallieerde eerste lijn zou de komende dagen nog wat meer oostwaarts geduwd worden.

De Australiërs richten de groep van drie bunkers (waaronder de grote artilleriepost) in als commandopost voor een compagnie. Mogelijk worden op dat moment de trappen aan de oorspronkelijke frontzijde van de constructie gevormd (met name aan de noordelijke en westelijke zijde) door betonstenen te verwijderen, om vanaf de artilleriepost de vijandelijke linies te kunnen observeren. De plek is met de achterste Britse linies verbonden via een loopgraaf (Fanny Trench) en een spoor. De omgeving wordt op een Britse militaire stafkaart aangeduid met The Better ‘Ole: wellicht betreft dit een humoristische verwijzing naar de toen zeer populaire cartoon die Bruce Bairnsfather hier iets meer zuidwaarts tekende, ter hoogte van Ploegsteertbos.

Het gras op het dak is wellicht aangebracht als camouflage. Het is niet duidelijk of de constructie tijdens de oorlog vele inslagen te verwerken kreeg, dan wel dat er in de naoorlogse jaren pogingen ondernomen zijn om de constructie te ontmantelen.

Beschrijving

Vrijstaande, bovengrondse betonnen militaire constructie van vrij grote omvang met onregelmatig grondplan. De constructie is grotendeels opgetrokken met beton, dat gegoten is tegen een houten beplanking of tegen betonstenen aan de buitenzijde. Deze betonstenen aan noordelijke en westelijke zijde (frontzijde tijdens Duitse bezetting van deze zone) zijn deels weggenomen om een trap te vormen om de constructie te beklimmen. Ook in de zuidelijke buitenmuur zijn indrukken van betonstenen te zien. Op vele plaatsen zijn ronde wapeningsijzers zichtbaar.

Het dak is nagenoeg vlak en is aan westelijke zijde ongeveer 180cm dik. De buitenmuren aan oostelijke zijde zijn opmerkelijk dunner dan aan de oorspronkelijke frontzijde (westelijke zijde).

Het zuidelijke deel van de constructie bevat de grootste ruimte om het geschut in te plaatsen. Aan westelijke zijde zit een schietopening van 235cm breedte aan binnenzijde, die naar buiten toe verbreedt tot ongeveer 400 cm (de onderkant van deze schietopening is deels ontmanteld). Aan de oostelijke zijde zit een poort om het geschut binnen te rijden. Deze poort is 170 cm hoog en 230 cm breed.

In het noordelijke deel van de constructie bevinden zich nog kleinere ruimtes met onregelmatig grondplan, die onder meer via een aparte toegang aan oostelijke zijde betreden kunnen worden. In de oostelijke muur zitten twee kleine vensteropeningen.

Net ten westen van de geschutpost is ter hoogte van de trapjes een vrij lage betonnen muur bewaard.

  • DOCUMENTATIECENTRUM IN FLANDERS FIELDS MUSEUM, Collectie militaire stafkaarten: Duitse militaire stafkaart Armentières, 25/3/1918.
  • DOCUMENTATIECENTRUM IN FLANDERS FIELDS MUSEUM, Collectie historische foto’s: Foto geschutpost door Bert Hack, september 1969.
  • OLDHAM P. 1995: Pill-boxes on the western front. A guide to the design, construction and use of concrete pill-boxes 1914-1918, London.
  • OLDHAM P. 2003: Battleground Europe. Messines Ridge. Messines - Wytschaete - St Eloi, Barnsley.
  • Captured German Trench and Operations Maps from the National Archives [CD-rom uitgegeven door The Naval & Military Press], Wytschaetebogen (Stellungskarte N° 10), 2/5/1917.
  • The Imperial War Museum Trench Map Archive on CD-rom [CD-rom uitgegeven door The Naval & Military Press in association with the Imperial War Museum], Wytschaete, 28SW2, Ed. 5A, 1/4/1917; Wytschaete, 28SW2, Ed. 7C, 10/3/1918; Wytschaete, 28SW2, Ed. 7E, 17/7/1918; Ploegsteert, 28SW4, Ed. 5B, 6/3/1918.

Bron: Onroerend Erfgoed West-Vlaanderen, Beschermingsdossier 4.001/33039/109.1, Duitse geschutspost (WO I) Gapaard (DECOODT H., 2012)
Auteurs: Decoodt, Hannelore
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Duitse artilleriepost Gapaard [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/213367 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.