In de bossen bij het kasteel Ter Heyde, op de grens van Koekelare en Diksmuide, liggen vijf halfondergrondse Duitse betonnen bunkers. Twee constructies liggen op nauwelijks 80 meter ten noordoosten van het kasteel, net op grondgebied Koekelare. De drie andere constructies, waaronder deze bunker, liggen bijeen in het bos, op ongeveer 500 meter ten noorden van het kasteel.

Historische beschrijving

Eén van vijf betonnen militaire constructies uit de Eerste Wereldoorlog, gelegen op het domein van kasteel Ter Heyde. Een cluster van drie constructies, waaronder deze bunker, ligt in het bos ten noorden van het kasteel. De twee andere constructies zijn vlakbij het kasteel gelegen.

Kasteel Ter Heyde ligt tijdens de Eerste Wereldoorlog in het Duitse hinterland ten oosten van de Werken-Riegel, een stelling die aansluit bij de III. Stellung, de derde verdedigingslijn van de eerste Duitse verdedigingspositie ten oosten van Diksmuide. Het kasteel wordt door Duitse eenheden ook wel aangeduid met Schloss Kortewilde, naar het iets zuidelijker gelegen gehucht Kortewilde. Net zoals de vele andere kastelen in de wijde omgeving, wordt ook dit kasteel tijdens de Eerste Wereldoorlog door Duitse officieren bezet. Ter Heyde ligt immers op een relatief veilige afstand van het front en zou niet of nauwelijks beschadigd raken ten gevolge van het oorlogsgeweld. In de omgeving wordt heel wat militaire infrastructuur opgetrokken.

Langsheen de Wikkelaarstraat en Houtlandstraat loopt een spoor, komende van Leke via het Praatbos tot aan het gehucht Kortewilde en verder zuidwaarts. In deze omgeving, zoals bij het Praatbos, worden kantonnementen ingericht. In deze omgeving worden eveneens heel wat Duitse artilleriebatterijen opgesteld. Aan de overzijde van de Wikkelaarstraat – tegenover  de toegangsdreef naar het kasteel – wordt een munitiedepot ingericht, dat eveneens via sporen bereikt kan worden.

Volgens de beschikbare militaire stafkaarten en Belgische militaire luchtfoto’s dateren de eerste infrastructuurwerken ter hoogte van het kasteeldomein van het najaar van 1917. Een kaart van 1 oktober 1917 toont dat men dan begonnen is met de aanleg van een aftakking van het spoor langs de Wikkelaarstraat ter hoogte van het noordelijk stuk bos van het kasteeldomein. Dit zou het begin worden van een spoor, dat doorheen het noordelijk stuk  bos aangelegd wordt en min of meer parallel met het tracé van de baan naar Wijnendale (de huidige N363) loopt, tot ten noorden van het gehucht Moskou (Bovekerke) en verder richting het gehucht Belhutte (kruispunt Belhuttebaan – Provinciebaan) waar de Flandern I Stellung uitgebouwd is tegen de westelijke flank van het Wijnendaleplateau.

In het noordelijk deel van het bos worden nog enkele kleine aftakkingen aangelegd, waarvan één loopt richting de drie bewaarde militaire posten (de militaire posten 3, 4 en 5). Op de luchtfoto van 18 maart 1918 is één van de drie betonnen constructies duidelijk waarneembaar. De markeringen op de militaire stafkaarten en luchtfoto’s zijn het roerend eens: het gaat om een batterij. De spooraftakkingen suggereren dat het zou kunnen gaan om spoorweggeschut. De drie bunkers fungeren wellicht als opslagplaats voor munitie, commandopost en onderkomen voor de manschappen. Het afdak van de grootste constructie dient mogelijk voor de bescherming van granaten voor onmiddellijk gebruik.

Ter hoogte van de aansluiting van dit spoor met het spoor langs de Wikkelaarstraat is vermoedelijk een depot aangelegd, aldus de luchtfoto van 18 maart 1918.

Wat de exacte bestemming was van de twee militaire constructies nabij het kasteel (de hieronder beschreven constructies 1 & 2) is niet zeker te bepalen. Mogelijk zijn de twee betonnen constructies bedoeld als beschutting voor de manschappen, die het kasteel bezetten. Op de luchtfoto van 31 juli 1918 duikt evenwel een nieuwe structuur op ter hoogte van deze twee constructies nabij het kasteel. Ter hoogte van deze constructies zou – althans zeker tijdens de laatste oorlogsmaanden – een hangar voor observatieballons opgetrokken zijn. Dit zou kunnen betekenen dat de militaire posten bedoeld zijn voor de mannen van een balloneenheid.

De militaire post (2) is onvoltooid gebleven. De opvallende manier van afwerking van constructie (1) met onder meer bakstenen binnenmuren en gewelfde trapkoker zou kunnen verklaard worden door het feit dat de constructie door een Marine-eenheid is opgetrokken. Een andere mogelijkheid is dat constructie (1) net zoals constructie (2) niet tijdens de Eerste Wereldoorlog voltooid is, maar pas tijdens de Tweede Wereldoorlog afgewerkt raakt.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt het kasteel opnieuw door Duitsers bezet. Opnieuw zou het kasteel geen constructieve schade lijden.

Een kaart van het 155ste Flakregiment uit het Militärarchiv in Freiburg, met aanduiding van V1-basissen in onder meer West-Vlaanderen, zou aantonen dat er bij het kasteeldomein Ter Heyde een V1-basis gepland is. De lanceerhelling, die met Kortewilde zou aangeduid zijn, zou meer bepaald gepland zijn in het bosje in de oksel van het kruispunt van de Wikkelaarstraat en Terheidedreef. Er zijn evenwel noch getuigen, noch overblijfselen van deze mogelijke lanceerhelling teruggevonden.

Beschrijving

Halfondergrondse betonnen militaire constructie. De constructie heeft een rechthoekig grondplan van ca. 610 x 520cm, met muren van ca. 1 meter dikte.

Toegang aan noordwestelijke zijde, bestaande uit een trap met aansluitende gang. In de noordoostelijke muur zit een kleine opening van ca. H. 25 x Br. 20cm en een grotere opening van ca. H. 40 x Br. 60cm. Beide openingen lopen schuin naar beneden. Binnenin bestaat de constructie uit één rechthoekige ruimte met een hoogte van minimum 175cm. Het betonnen plafond is verstevigd met ijzeren staven en bevat centraal een kleine, vierkante opening. Er zijn sporen van teerbedekking.

• DOCUMENTATIECENTRUM IN FLANDERS FIELDS MUSEUM, Collectie militaire stafkaarten, Dixmude (Plan Directeur Armée Belge), 1/10/1917; Nieuport (Plan Directeur Armée Belge), 5/9/1918.
• KONINKLIJK LEGERMUSEUM BRUSSEL, Collectie militaire luchtfoto’s W.O. I, Belgische militaire luchtfoto Kortewilde I 17/10/1917, 18/3/1918, 25/5/1918, 31/7/1918.

• STRUYF J. 2001: Bouwhistorisch onderzoek kasteel Ter Heyde en aanhorigheden. Deel I: Archivalisch, iconografisch en kadastraal onderzoek, Heverlee, ongepubliceerde studie.

• Informatie m.b.t. V1 op website V1-bommen in West-Vlaanderen, [online], http://v1.wimme.net/ (geraadpleegd in 2011). 

• Informatie meegedeeld door Eddy Lambrecht (28/4/2011 en 28/5/2011).

Locatiebeschrijving

Half ondergrondse, betonnen militaire constructie, gelegen in de bossen circa 300 meter ten noorden van het Kasteel Ter Heide. Vlakbij liggen 2 andere betonnen constructies, circa 400 meter ten zuidoosten (vlakbij het kasteel) liggen nog 2 Duitse constructies. Hof Ter Heide ligt circa 8 kilometer ten oosten van de Dodengang. De omgeving is er licht heuvelachtig.

Historische Achtergrond

Op Kasteel Ter Heyde bevond zich tijdens de Eerste Wereldoorlog een Duits hoofdkwartier, gelegen achter de Duitse 3de verdedigingslinie. Het gaat hier om de tweede grootste van een groep van 3 betonnen constructies. Het zou kunnen gaan om een schuilplaats.

Kenmerken

Rechthoekige, half ondergrondse betonnen constructie, gegoten tegen een houten bekisting. Het dak lijkt gebogen. De achtermuur (met ingang met breedte van 80 centimeter) bevindt zich aan noord-noordwest kant en heeft een lengte van circa 610 centimeter. De muur naast de ingang heeft een dikte van 100 centimeter. De noordoostkant meet 520 meter en bevat 2 gaten: een klein, schuin gaatje van 25 centimeter hoog en 20 centimeter breed en een grotere rechthoekige opening van 40 centimeter hoog en 60 centimeter breed. Binnenin bestaat de constructie uit één ruimte, die via een trap en een gang (waar de 2 gaten op uitkomen) betreden kan worden. De binnenmuur is 50 centimeter breed. De ruimte binnenin is (nu) 175 centimeter hoog en het plafond bestaat uit beton, verstevigd met ijzeren staven. Sporen van teerpapier tegen plafond.