Halfondergrondse Franse militaire post gelegen op het erf van de boerderij Karabiniersstraat nr. 6, op 450 meter ten noorden van de kerk van Zuidschote, op 550 meter ten noordwesten van het gehucht Lizerne, op een kilometer ten westen van het kanaal Ieper-IJzer.

Historische achtergrond

Betonnen militaire post, in 1917 opgetrokken door een Franse artillerie-eenheid.

De boerderij waarbij deze constructie is opgetrokken, wordt op geallieerde militaire stafkaarten uit de Eerste Wereldoorlog aangeduid met Ferme Beauséjour. Deze hoeve ligt tijdens de Eerste Wereldoorlog steeds in geallieerd gebied, zij het dan wel heel dicht bij de frontlijn, die – althans ten noorden van Steenstrate – het grootste deel van de oorlog aan het kanaal Ieper-IJzer te situeren is.

De omgeving krijgt het vooral tijdens de Tweede en de Derde Slag bij Ieper zwaar te verduren. Nadat de Duitsers op 22 april 1915 ter hoogte van Steenstrate massaal chloorgas richting geallieerde linies lossen, wordt hier tijdens de Tweede Slag bij Ieper zwaar gevochten. Duitse troepen slagen er in het kanaal Ieper-IJzer over te steken en op 24 april wordt het gehucht Lizerne veroverd. Uiteindelijk kan Lizerne op 27 april heroverd worden. Midden mei worden de Duitsers opnieuw over het kanaal Ieper-IJzer gedreven.

Tijdens het geallieerd offensief in de zomer en herfst van 1917 slagen geallieerde eenheden erin de frontlijn enkele kilometers oostwaarts te verschuiven. Er worden in de omgeving van Zuidschote Franse troepen gelegerd. Zij staan onder meer in voor de verovering van het schiereilandje Poesele en Merkem. De Franse artillerie speelt een belangrijke rol in de voorbereiding van dit offensief. De Duitse artillerie laat deze Franse beschietingen niet onbeantwoord, waardoor de omgeving van Zuidschote tijdens dit offensief regelmatig met Duitse artillerie wordt bestookt.

Tijdens het Duitse Lente-Offensief in het voorjaar van 1918 wordt de geallieerde gebiedswinst uit 1917 volledig opgegeven. Opnieuw vormt het kanaal Ieper-IJzer de frontlijn tussen beide kampen.

Parallel aan het kanaal Ieper-IJzer worden tijdens de oorlogsjaren gaandeweg verdedigingsstellingen uitgebouwd. De eerste stelling langs het kanaal bestaat min of meer uit drie doorlopende verdedigingslijnen, met hier en daar nog bijkomende korte stukjes loopgraaf tussenin, terwijl ook dorpscentra, zoals Zuidschote, rondom rond zijn versterkt. Een netwerk van verbindingsgangen (boyaux), wegen (chemins), pistes en (smal)spoorwegen naar en tussen deze verdedigingslijnen moeten het transport van manschappen en materieel mogelijk maken. Bestaande gebouwen (of wat er van overblijft) worden daar waar mogelijk en relevant ingepalmd en versterkt ten behoeve van de infanterie, artillerie en/of genie. In of bij deze gebouwen worden betonnen militaire posten opgetrokken.

Ferme Beauséjour, aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog bestaande uit twee bouwvolumes haaks op de (huidige) Karabiniersstraat, is net achter (ten westen van) deze eerste stelling gelegen. In het dorpscentrum van Zuidschote verschijnt een knooppunt van spoorwegen, waarvan één smalspoor in noordelijke richting loopt, net ten oosten van de hoeve. Vanaf de hoeve loopt een verbindingsgang richting voorste linies.

De betonnen militaire post wordt opgetrokken bij het meest noordelijke hoevegebouw. Volgens de inscripties is deze militaire post in 1917 opgetrokken door een bataljon van de 265ème Régiment d’Artillerie de Campagne. De post wordt La Gauloise genoemd (cf. inscripties), naar de divisie waartoe dit artillerieregiment behoorde, met name de 133^ste (Franse) infanteriedivisie.

De ontstaansgeschiedenis van de 133ème Division d’Infanterie (D.I.) en het 265ème Régiment d’Artillerie de Campagne (R.A.C.) is vrij ingewikkeld. De 133ème D.I. wordt in maart 1916 met nieuwe regimenten opgericht en is vanaf augustus 1916 operationeel. De 133ème D.I. wordt ook La Gauloise genoemd, naar verluidt een zeldzaam voorbeeld van een Franse divisie die zichzelf een naam heeft aangemeten. Drie artilleriegroepen van reeds bestaande artillerieregimenten vormen de Artillerie Divisionnaire van de 133ème D.I., m.n. van het 5ème R.A.C. (5de groep met de 13de, 14de en 15de batterijen en 6de groep met 37ste, 38ste en 39ste batterijen) en het 29ème R.A.C. (8ste groep met 47ste, 48ste en 49ste batterijen). Wanneer de veldartillerie op 1 april 1917 wordt gereorganiseerd en alle groepen van de Artillerie Divisionnaire nieuwe regimenten vormen, ziet ook het 265ème R.A.C. het levenslicht. De oude nummers van de batterijen veranderen bij deze reorganisatie. De 13de, 14de en 15de batterij worden de 44ste, 45ste en 46ste batterij (1ste groep), de 37ste, 38ste en 39ste resp. de 41ste, 42ste en 43ste batterij (2de groep). De 47ste, 48ste en 49ste batterij (3de groep) behouden hun nummer.

Op 1 juli 1917 neemt het grootste deel van het 265ème R.A.C. stelling in ter hoogte van Reninge-Noordschote en later ook meer zuidwaarts, als voorbereiding van het grote geallieerde offensief (Derde Slag bij Ieper). De Franse artillerie voert de artilleriebeschietingen op de Duitse stellingen aan de overkant van het kanaal Ieper-IJzer in gevoelige mate op, in de hoop de Duitse stellingen onklaar te maken voor het geallieerde offensief. De Duitse artillerie laat zich echter niet onbetuigd, waardoor ook Zuidschote en omgeving de komende weken en maanden onder verwoestend artillerievuur komen te liggen.

Ook bij Ferme Beauséjour worden artilleriestukken opgesteld, getuige het Journal des marches et opérations van de 46ste batterij, waar op 6 september 1917 te lezen staat dat er vier artilleriestukken bij Ferme Beauséjour zijn opgesteld. Op 29 september moet de batterij deze positie echter opnieuw verlaten, omdat de toestand er onhoudbaar geworden is door de vele artilleriebeschietingen.

Eind oktober – begin november 1917 wordt de 265ème R.A.C. afgelost door Belgische artillerie-eenheden en verhuizen ze naar de sector Nieuwpoort.

Gezien de historiek van de 265ème R.A.C. en de inscripties “[…]bre MDCCCCVII” kan gesteld worden dat de militaire post tussen begin september en begin november 1917 is opgetrokken ten behoeve van de Franse artillerie. In deze periode wordt de omgeving van Zuidschote door de Duitse artillerie vaak onder vuur genomen, getuige hiervan de dagboeken van verschillende eenheden. De constructie is dus in moeilijke omstandigheden opgetrokken, wat het onregelmatige en geïmproviseerde karakter van de militaire post verklaart, zoals de grove samenstelling van het beton en het gebruik van verschillende bekistingsmaterialen, waaronder zakjes aarde, balken en/of boomstammen.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog, meer bepaald tijdens gevechten in het dorp eind mei 1940 (Operatie Dynamo) wordt de betonnen post gebruikt als schuilplaats voor omwonenden.

Beschrijving

Vrijstaande, halfondergrondse betonnen militaire constructie van ca. L. 490 x Br. (max.) 450cm, met toegang aan zuidelijke zijde. Het beton is met vrij grove kiezels samengesteld. De betonnen buitenmuren zijn aan deze toegangszijde en binnenin gegoten tegen houten beplanking. Aan de andere buitenzijden is het betonnen oppervlak onregelmatig gegoten tegen zakjes aarde (waarvan de textuur in het beton goed af te lezen valt), balken of boomstammen. Het dak is nagenoeg vlak en ca. 85cm dik. De stalen I-profielen ter versteviging van dit dak steken er langs de zijkanten deels uit.

De deuropening meet ca. Br. 78 x D. 52cm, de vensteropening ca. 40 x 40cm, met restanten van een houten kader. Opmerkelijk zijn de inscripties die aangebracht zijn in het beton links boven de toegang: “- 265ème = D’ARTILLERIE - // […] = BATTERIE // La Gauloise // […]bre MDCCCCVII – “. Via trapjes kan de constructie betreden worden.

Binnenin meet de constructie ca. H. 190 x L. 320 x Br. 225cm. De stalen I-profielen in het plafond zijn waarneembaar. De afgeschuinde noordoostelijke hoek bevat wellicht een schouwtje voor een kachel.

Locatiebeschrijving

Halfondergrondse betonconstructie bij boerderij Karabiniersstraat nummer 6, op circa 450 meter ten noorden van de kerk van Zuidschote. De omgeving is vlak en grotendeels landelijk.

Historische Achtergrond

Deze betonconstructie is gelegen bij de boerderij "Schutsgaarde" geheten. Uit de inscripties valt af te leiden dat het gaat om een Franse constructie die ontworpen werd door het "265ème Régiment d'Artillerie de Campagne". Dit artillerieregiment behoorde tot de 133ste Infanteriedivisie, die op zijn beurt tussen 15 september en 6 oktober 1917 in de sector Bikschote gelegerd was. Vermoedelijk werd deze constructie, "La Gauloise" in deze periode opgetrokken. De onregelmatige muren aan de buitenzijde doen vermoeden dat de constructie deels tegen of in een gebouw geconstrueerd was.

Volgens de bewoner werd de constructie tijdens de Tweede Wereldoorlog gebruikt als schuilplaats.

Kenmerken

Vrijstaande, halfondergrondse betonconstructie van circa 490 centimeter lang en (maximum) 450 centimeter breed. Het beton is deels gegoten tegen een houten bekisting, deels tegen zandzakjes (waarvan de textuur nog te zien is) en vermoedelijk deels tegen boomstammen (aan de westkant). Vooral de oostbuitenmuur is onregelmatig. Het dak is vlak en circa 85 centimeter dik.

Aan de zuidkant is een deuropening (circa 78 centimter breed op 52 centimeter diep) en vensteropening (circa 40 op 40 centimeter). In de vensteropening zitten nog restanten van een houten bekleding. Er zijn trapjes om de constructie te betreden. Binnen meet de constructie circa 190 centimeter hoog op 320 centimeter lang op 225 centimeter breed. In het plafond zijn ijzeren balken te zien. De noordoosthoek is afgeschuind (vermoedelijk schouwtje voor kachel).

Links van de deuropening staat in het beton geschreven: "265ème. d'artillerie; (???)ème. batterie; La Gauloise.(???)re; MDCCCCXVII".

Bronnen