erfgoedobject

Parochiekerk Sint-Aldegondis met kerkhof

bouwkundig / landschappelijk element
ID
21376
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/21376

Juridische gevolgen

Beschrijving

Gebouwd onder patronaat van de abdij van Munsterbilzen, thans gebruikt als tentoonstellingsruimte. Gaaf bewaard voorbeeld van Maasgotiek, volledig opgetrokken uit mergel met vensterdorpels en waterlijsten van kalksteen.

De chronologie ziet eruit als volgt: de toren dateert uit het begin 15de eeuw, het schip is recenter (circa 1500 ?); verschillende jaartallen ingekrast op de zuidelijke gevel (1651?, 1718?, 1607) duiden op herstellingen. Het koor steekt lichtjes uit boven het schip, wat een latere bouwdatum verraadt; in het gewelf van het koor bevinden zich twee jaartallen, 1560 en 1664, het laatste mogelijk verwijzend naar de voltooiing. Uit gemeenterekeningen blijkt een herstelling in 1698. In 1883 werd de kerk nogmaals grondig gerestaureerd (jaartal op triomfboog). In de toren bevinden zich verschillende graffiti met uiteenlopende dateringen, de oudste opklimmend tot de 17de eeuw. De datering der sacristieën staat niet vast, de zuidelijke is in ieder geval recent (19de of begin 20ste eeuw). In 1974 werd de kerk nogmaals gerestaureerd. Opgravingen (1973-1974) onder leiding van J. Claassen en M. Driessen brachten resten van een romaanse kerk aan het licht.

De plattegrond beschrijft een vierkante westelijke toren, geflankeerd door een zuidelijk traptorentje, een driebeukig schip van drie traveeën en een koor van een rechte travee met driezijdige sluiting, geflankeerd door sacristieën.

Massieve westelijke toren van drie geledingen op een kalkstenen sokkel met afschuining. Twee rondboogvormige galmgaten aan elke zijde. Ingesnoerde naaldspits.

Het basilicale schip heeft gedrukte verhoudingen, typisch voor de Maasgotiek in Limburg: de middenbeuk steekt slechts weinig uit boven de zijbeuken. De gevels zijn voorzien van spitsboogvensters en gelede steunberen. Leien zadeldak over schip en koor.

Aan de zuidelijke gevel werd in 1546 een portaal met bekronende trapgevel toegevoegd; in de top bevindt zich de gevelsteen met datering en twee zonnewijzers. Rondboogdeur met geprofileerde, kalkstenen druiplijst.

De begane grond van de toren is overwelfd door een kruisribgewelf op hoekconsoles met bladmotief, en van het schip gescheiden door een spitsboogvormige scheiboog. De deur naar de traptoren is gevat in een kalkstenen omlijsting met mijtervormige monoliet latei.

De middenbeuk telt drie traveeën, gemarkeerd door zware, kalkstenen zuilen met Maaskapiteel en octogonale sokkel, die de spitsboogarcade dragen. Fraaie stergewelven met geprofileerde gewelfribben, versierde houten gewelfsleutels en typische doorlopende kruinrib. De ribben rusten op colonnetten die door de zuilen worden opgevangen. Een geprofileerde lijst verbindt de kapitelen van deze colonnetten.

De zijbeuken zijn voorzien van zesdelige kruisribgewelven, eveneens met doorlopende kruinrib; een doorlopende, geprofileerde lijst verbindt de afzaten. Spitsboogvensters met maaswerk. Een kalkstenen zitbank, het zogenaamde armenbankje, loopt langs de muren der zijbeuken.

Koor van één travee en driezijdige sluiting, overkluisd door middel van een straalgewelf; slanke spitsboogvensters.

De kerk is omgeven door het kerkhof (ommuurd), waarop zich vier grafstenen uit de 17de eeuw bevinden.

Mobilair: barokke hoofd- en zijaltaren, waarvan het hoofdaltaar in half verheven beeldhouwwerk de besnijdenis van Christus voorstelt. Grafstenen uit 17de, begin 18de eeuw.

  • BUSSELS M., Limburg, 18, 1937, p. 183-185.
  • BUSSELS M., De oude kerk van Asch, Het oude land van Loon, 2, 1947, p. 159-160.
  • COENEN J., Kempische kerken, De Limburgse Kempen, 1936, p. 128- 129.
  • DE DIJN C.G., Monumentenroutes 1975 , Kunst en Oudheden in Limburg, Hasselt, 1975, p. 14.

Bron: SCHLUSMANS F. met medewerking van GYSELINCK J., LINTERS A., WISSELS R., BUYLE M. & DE GRAEVE M.-C. 1981: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Hasselt, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 6n1 (A-Ha), Brussel - Gent.
Auteurs: Schlusmans, Frieda
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Kerkhof

De kerk is omringd door een ommuurd en vergroend kerkhof aansluit bij de pastorietuin. De toegang in het zuiden wordt afgesloten door een ijzeren hekken aan natuurstenen hekpijlers. De zuidkant van het kerkhof is vergroend terwijl de noordkant van het kerkhof bedekt is met kiezeltjes. Op het kerkhof bevinden zich enkele oude buxusbollen en een treurwilg. Ten noordoosten van de ingang tot het kerkhof staat een bakstenen calvariekapel met houten dakconstructie. De calvarie werd vervangen door een afbeelding van de Goede Herder op ceramiek.

Het kerkhof is vandaag grotendeels geruimd met verspreidde nog enkele gietijzeren en hardstenen graftekens, sommigen met een graftuin. De hardstenen graftekens variëren van boomstamkruisen tot neogotische en eclectische stèles, een afgebroken zuil en stèle-met-zerken uit het interbellum. Aan de zuidkant van de kerk situeren zich een drie tal kindergraven. In 2007 zouden verschillende grafzerken op het kerkhof vernield zijn door vandalen.

Op het kerkhof staan vier 17de-eeuwse hardstenen grafkruisen met ingebeitelde grafteksten. De grafkruisen voor Aert van Moers (†1648) en voor Peeter Gommers († 1675) worden gekenmerkt door gelobde armen.

De graftekst op het kruis Gommers luidt: Hier ligt begraven den eersamen heer Gommers capiteyn van Asch starf den 11 mey anno 1675 ende syne soone Lambrecht Gommers beyde sal staerft den 20 meert ao 1679 Bidt voor hunne sielen.

Het grafkruis voor Ghert Baien en zijn echtgenote Mechtel Lemmens heeft puntige armen. Het grafschrift luidt: Hier ligt begraven den eersamen Ghert Baien starf anno 1657 ende Mechtel Lemmens syn huysvrouw starf den 6 december (?) [onleesbaar].

Het grafkruis Wouter Huveners en Maria (B)oerkens heeft afgeronde armen. Het grafschrift luidt: (Hier) ligt begraven den eersamen ende discreten Wouter Huveners sterft den 10 (?) desembre 1661 ende Maria (B)oerkens syn huysvrouwe staerf den 20 augusti Bidt God voor de siele.

Auteurs: Mertens, Joeri
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Glas-in-loodramen

Glas-in-loodramen door Jos Knaepen, in 1974 bekroond met de Tavernierprijs.

  • SOMERS S. 2017: Glaskunstenaar met een groen hart, Belang van Limburg 10-12 november, 24.
Auteurs: Braeken, Jo
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties

  • Is deel van
    As


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Aldegondis met kerkhof [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/21376 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.