is aangeduid als beschermd stads- of dorpsgezicht, intrinsiek Watermolen Oude Theunissenmolen met omgeving
Deze bescherming is geldig sinds
omvat de aanduiding als vastgesteld bouwkundig erfgoed Watermolen Oude Theunissenmolen
Deze vaststelling is geldig sinds
omvat de aanduiding als beschermd monument Watermolen Oude Theunissenmolen: molenaarswoning, bijgebouwen en erf
Deze bescherming is geldig sinds
omvat de aanduiding als beschermd monument Watermolen Oude Theunissenmolen: molengebouw en inrichting
Deze bescherming is geldig sinds
omvat de aanduiding als vastgesteld bouwkundig erfgoed Watermolen Oude Molen
Deze vaststelling was geldig van tot
Zogenaamde "Oude Molen" of "Theunissen-molen", watermolen op de Bosbeek, voor het eerst vermeld in 1551. Toen in 1717 de gemeentelijke molen, de "Nieuwe Molen", in gebruik genomen werd, kreeg hij de naam "Oude Molen" .
L-vormig complex van bakstenen gebouwen onder zadeldaken (mechanische pannen).
Molenhuis van drie traveeën en twee bouwlagen in de westelijke vleugel (eind 19de eeuw). Dakvenster onder zadeldak boven de middentravee, getoogde vensters en een rechthoekig laadvenster. Rechthoekige, bakstenen deur.
Haaks hierop aansluitend, éénlaags woonhuis van drie traveeën, uit de eerste helft van de 19de eeuw, in de tweede helft van de 19de eeuw met één bouwlaag verhoogd. Dakvenster zoals in het molenhuis. Rechthoekige vensters met kalkstenen lateien en lekdrempels op de eerste bouwlaag en getoogde vensters op de tweede bouwlaag. Rechthoekige deur in een vlakke kalkstenen omlijsting, voorzien van druiplijst en neuten. Aanleunende stal van één bouwlaag en dwarsschuur onder verlaagd zadeldak (golfplaten). Gevel voorzien van twee bakstenen korfboogpoorten.
Buitenwerk: thans volledig roestig ijzeren bovenslagrad, met schroefbouten op U-ijzers bevestigd. Wateraanvoer via geklonken ijzeren goot. Binnenwerk: via een ijzeren transmissie worden op de begane grond twee koppels maalstenen aangedreven, op de bovenverdieping onder meer een haverplettermachine. Additieve drijfkracht werd geleverd door een, vlak na de Tweede Wereldoorlog geplaatste tweecylinder dieselmotor (Moës-Waremme). Houten staande werk, onderstut door ijzeren I-balk.
Ten oosten, aan de overkant van de weg, recentere stallen met volledige vernieuwde wanden. Verbouwde, dubbele dwarsschuur onder zadeldak (Vlaamse pannen) ten zuiden.
Bron: SCHLUSMANS F. met medewerking van GYSELINCK J., LINTERS A., WISSELS R., BUYLE M. & DE GRAEVE M.-C. 1981: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Hasselt, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 6n1 (A-Ha), Brussel - Gent.
Auteurs: Schlusmans, Frieda
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)
Op de Ferrariskaart van Op Oeteren (1771-1777) wordt een Hout Molen weergegeven als een L-vormig volume met een vleugel parallel met de beek en een aansluitende vleugel dwars erop. Op het plan van Opoeteren van het Dépôt de la Guerre, opgetekend in 1873, verschijnt het gebouw in een enigszins gelijkaardige toestand, maar uitgebreid met kleine bijgebouwen. Het huidige geheel vertoont laat 19de- tot vroeg 20ste-eeuwse kenmerken, en de paramenten dragen de sporen van verschillende verbouwingsfasen. Het molengebouw en maalwerk dateert uit de late 19de eeuw, delen van het sluiswerk zijn van oudere datum. In 1966 vond een grote verbouwing plaats. De molengebouwen en het binnenwerk werden in 2006-2008 gerestaureerd.
Op de Kabinetskaart van de Ferraris ligt de watermolen ten noorden van de gehuchten Niel en As op de grens van een open naar een sterk verboste beekvallei. Ten zuiden van de molen lag een molenvijver. Vanaf de 19de eeuw had de beekvallei bij de molen een meer open karakter met vooral natte graslanden. Deze situatie bleef ongewijzigd tot vandaag. De omgeving van de watermolen bestaat vandaag uit enkele beboste percelen en een waterbekken ten zuiden van het molencomplex. Ter bevoorrading van het waterrad werd op een kunstmatig hoge berm een smalle by-pass met verdeelwerk aangelegd.