In Deurne en Wilrijk zijn twee Duitse commandobunkers uit de Tweede Wereldoorlog bewaard. Eén bevindt zich aan de oostelijke rand van het vliegveld van Deurne. De tweede bunker werd gebouwd bij het schijnvliegveld in Wilrijk, gelegen ten zuidwesten van het vliegveld van Deurne. De twee bijna identieke bunkers zijn uniek in Europa, met hun typische conische vorm en met inbegrip van de oorspronkelijke metalen onderdelen voor wat de bunker in Deurne betreft.

Historiek

Het vliegveld van Wilrijk werd rond 1939 aangelegd in het kader van de Algemene Mobilisatie als één van de vele uitwijkvliegvelden. Het vliegveld was operationeel op 8 mei 1939. Er stonden elf toestellen Renard 16 van het 9de Smaldeel van Bierset gestationeerd gestaan. Deze hebben enkele verkenningsvluchten uitgevoerd, maar op 15 mei moesten ze reeds terugtrekken naar Sint-Niklaas. Het Duitse leger richtte dit vliegveld in als een schijnvliegveld, om verkenningsvliegtuigen te misleiden. Het werd "Flugplatz Hemiksem" genoemd.

In 1940-41 besloot de Flugplatzverwaltung een commandobunker aan de rand van het vliegveld van Deurne te bouwen, in de tuin van “het Drakenhof”. Tegelijkertijd werd aan de rand van het schijnvliegveld in Wilrijk een bijna identieke commandobunker opgetrokken. Behalve deze commandobunker werden er ook een aantal houten nep-opslagplaatsen voor vliegtuigen gebouwd, die niet meer bewaard zijn.

Beschrijving

De commandobunker bij het voormalige schijnvliegveld in Wilrijk is gelegen aan de Reigershoek nabij het kasteel Klaverblad. Het is de enige constructie van het schijnvliegveld dat bewaard is gebleven. De bunker lijkt sterk op de commandobunker bij het vliegveld van Deurne, maar is minder gedetailleerd bewaard gebleven.

Het concept van deze kegelvormige constructies is gebaseerd op de Lufschutz-ontwerpen (schuilbunkers) in de steden en bij grote fabrieken. De kegelvormige constructie maakte het moeilijk om een directe treffer te plaatsen. Deze schuilbunkers hadden een passieve functie, namelijk schuilplaats voor grote groepen mensen. De twee commandobunkers echter hebben een operationele functie en kunnen maar een paar soldaten herbergen.

Het betreft een afgeknotte kegelvormige constructie in gewapend beton met één kamer. De werkruimte is gelijkvloers maar de basis zit nog vijf meter diep in de grond; de muren zijn anderhalve meter dik. Een gang rond de massieven kegel verschaft toegang tot de bunker, die door een dubbelwandige metalen deur werd afgesloten. Deze bunker is in een goede staat en is droog. In tegenstelling tot de bunker van Deurne, zijn in het exemplaar in Wilrijk geen vensteropeningen voorzien. Er zijn evenmin metalen onderdelen bewaard. Ook andere constructie-elementen zoals de metalen binnenverdieping en de uitsparingen voor communicatietoestellen, zijn hier niet aangebracht.