De Heldensquare - eerder een gedenk'plaats' dan een gedenk'teken' - werd op initiatief van de stad Tienen en onder impuls van de Weerstandsfederatie ingericht in 1951 en is een monument voor de slachtoffers van de Belgische Onafhankelijkheid (1830), de Eerste (1914-’18) en de Tweede Wereldoorlog (1940-’45).

Historisch overzicht

De Heldensquare werd als herinneringssite aangelegd op het noordoostelijke deel van de Grote Markt, waar tot het begin van de 18de eeuw een poel was. Dit gegeven werd meegenomen in het concept van het gedenkteken: er zou een verdiept plein zonder afwatering gecreëerd worden zodat, na een hevige regenbui, een uitgestrekte plas zou ontstaan, verwijzend naar de vroegere poel. Architect Jacques Piron (Tienen 1920 – Tienen 1988) en beeldhouwer Georges Van de Voorde (Kortrijk 1878 - Anderlecht 1964) stonden in voor het ontwerp.

Jacques Piron werd geboren in Tienen als zoon van architect Jean Piron (1887-1958), die verantwoordelijk was voor het ontwerp van het in 1930 ingehuldigde oorlogsgedenkteken op het Kazerneplein, opgericht te nagedachtenis aan de gesneuvelden van het 16de artillerieregiment aan het IJzerfront tijdens de Eerste Wereldoorlog. Met uitzondering van de Heldensquare, zijn van Jaques Piron (voorlopig) geen werken gekend.

Georges Vandevoorde, een romantisch-realistische beeldhouwer van borstbeelden, bas-reliëfs en allegorische figuren, volgde een opleiding aan de Academie van Kortrijk en werkte er onder meer in het atelier van Jozef Lelan (1968-1953). Vandevoorde vervolmaakte zich aan de Academie van Brussel - bij beeldhouwers J. Dillens (1949-1909) en C. Van der Stappen (1843-1910) – en werkte gedurende zeven jaar in Brussel, in het atelier van V. Rousseau (1865-1954), die hem sterk beïnvloedt. Vandevoorde werd leraar en later directeur aan de Academie van Sint-Jans-Molenbeek, inspecteur van de Academies van Brabant. Hij realiseerde talrijke monumenten (oorlogsmonumenten onder meer in Sint-Jans-Molenbeek, Gembloers, Schaarbeek) en standbeelden (onder meer Pieter Coutereel in Leuven, Burgemeester Reynaert in Kortrijk 1931, Heldensquare in Tienen).

Beschrijving

Herdenkingssite, gelegen ten noorden van de Onze-Lieve-Vrouw-ten-Poelkerk, en opgevat als een verdiept plein – gekasseid en met het silhouet van België in plaveien -, van omlopende zitbanken en plantbakken voorzien en omzoomd door kastanjebomen en een breukstenen muur met twee toegangen tot het plein. Aan de oostzijde van de site staat het eigenlijke oorlogsmonument: een sculpturaal ensemble in brons en blauwe hardsteen en aansluitend een gedenkmuur van baksteen en blauwe hardsteen, waarop het Belgisch wapen en de namen van gesneuvelden onder het opschrift "VOOR UW VRIJHEID ZIJN MENSEN GESTORVEN".

Het monument, op een vijf treden tellend verhoog geplaatst, wordt gevormd door een in de grond ingewerkte bronzen koepel waarrond vijf rijzige arduinen pijlers met bronzen figuren in hoogreliëf. Rond de koepel liggen vier stenen met de namen van de kampen "DACHAU", "ZWICKAU", "STALAG IA" en "BREENDONK", plaatsen waarvan grond in urnen naar Tienen werd gebracht.

Op de koepel staan, rond een centrale waakvlam, half-reliëfs met taferelen van het dagelijkse leven, zinnebeelden van de wetenschappen, de kunsten, de nijverheid en de landbouw (onder andere een voedende moeder, een dame met lier, een landbouwer met bieten, een chemicus, een metser, een smid met aambeeld,…). In de koepel is de naam van de ontwerper "G. VANDEVOORDE" gegrift. De bronzen figuren op de pijlers verbeelden een weerstander, een soldaat met in de handen een gedenkplaat met opschrift "PRO PATRIA", een politieke gevangene, een weggevoerde en een vrouw met een dood kind in de armen, symbool voor de burgerlijke slachtoffers.