Historisch overzicht

De Ferrariskaart toont Herk-de-Stad rond 1775: een eivormige, zeker sinds 1389 omwalde kern met drie poorten, de Hasseltse, de Oppemse en de Halensepoort, die respectievelijk aansloten op de historische invalstraten naar Hasselt, Sint-Truiden en Diest. Centraal liggen de kerk en het omringende kerkhof. Enkel de Diestsestraat, de Markt, de Hasseltsestraat en de huidige Ridderstraat zijn op de Ferrariskaart duidelijk herkenbaar. De bebouwing concentreerde zich rond die straten. De rest van de gronden - meer dan de helft van de site intra muros - was toen niet bebouwd; allicht het gevolg van een zware branden die de binnenstad in 1669 en 1679 teisterden. In 1781, slechts enkele jaren na de opmeting door Ferraris, werd Herk-de-Stad voor een laatste maal getroffen door brand.

Het huidige Wendelenplein, ten zuiden van de kerk, ontstond op de plaats van het voormalige kerkhof dat allicht verdween door het verbod op begraving in en rond kerken naar aanleiding van het Edict van Jozef II (1784). De Atlas der Buurtwegen uit 1841 geeft voor het eerst de contouren van het huidige Wendelenplein weer en toont op het voormalige kerkhof, twee nieuwe gebouwen: een langgerekte constructie onder primitief nummer 22, en een L-vormig gebouw op een perceel zonder nummer, met een onbebouwde zone die zich uitstrekt naar het westen.

Op het primitief kadaster is dit L-vormige gebouw opgetekend op perceel nummer 639. De onbebouwde zone is inmiddels een apart perceel geworden, nummer 640. Het is de tuinzone bij het L-vormige huis op het naastgelegen perceel 639. In 1870 gaat het tuinperceel door een verdeling ('partage') van eigendommen over van Petrus Oeyen, landbouwer uit Herk-de-Stad, naar Maria Ludovica Oeyen, huishoudster, later bakster, eveneens uit Herk-de-Stad. In 1889 worden de percelen 639 en 640 verenigd onder perceelnummer 640a. Op het voormalige tuinperceel 640 wordt op datzelfde ogenblik een nieuw, in grondplan L-vormig huis opgetekend - de huidige vakwerkwoning -, terwijl het huis op voormalig perceel 639 kadastraal van bestemming verandert: het wordt in gebruik genomen als schuur ('converti en bâtiment rural'). In 1907 gaat perceel 640a door vererving ('succession') over in handen van Vital Vanisterdael-Fagnoul, landbouwer uit Herk-de-Stad. In 1913 noteert het kadaster een verdeling van het geheel 640a in 640b en 640c. De vakwerkwoning wordt daarbij gesplitst in twee woningen: één woning over de breedte van de twee rechtse traveeën - overeenkomstig met het huidige nummer 2, gelegen op een ingesloten, ondiep en vijfhoekig kadasterperceeltje met nummer 640b -, en één woning over de breedte van de drie linker traveeën (het huidige nummer 3), op een groter perceel 640c waartoe ook de achterbouw van de vakwerkwoning, de tuin en de schuur behoren. Voor beide percelen wordt als bestemming 'huis' genoteerd. Allicht dateert de verstening van de straatgevel uit deze periode.

In 1923 gaan de eigendommen van Vital Vanisterdael over in handen van zijn kinderen. Het kadaster vermeldt in 1924 een verkoop van percelen 640b en c aan Jean-Louis Vanisterdael, slachter, en Eugeen Vanisterdael, natiebaas, beiden uit Antwerpen. In 1931 is sprake van een toewijs van eigendommen aan Emile-Jozef Vanbeckevoort-Bellemans, aanvankelijk kandidaat, later effectief briefdrager, uit Herk-de-Stad. In 1936 worden beide woningen opnieuw samengevoegd tot één geheel op perceel 640e. Het oude schuurvolume dat nog resteerde op 640c wordt volgens het kadaster geheel herbouwd, kadastraal afgesplitst en genoteerd onder het nummer 640f. In 1938 verschijnt een vierkante constructie in de hoek van de tuin van de vakwerkwoning. Het perceelnummer wijzigt van 640e in 640g. Als adres van perceel 640g staat eerst Hofstraat 105 genoteerd, later wordt dit doorstreept en gewijzigd in Wendelenplein 1.

Tot in 1978 wijzigt de toestand van perceel 640g niet meer. In dat jaar wordt een grenswijziging met de linkerbuur 640h genoteerd. Het perceelnummer 640g, met adres Wendelenplein 2, wijzigt tot 640k. Het perceel is nog steeds in handen van Emile-Jozef Vanbeckevoort-Bellemans en kinderen. Op 1 juli 1992 wordt Wendelenplein 2 verkocht. Het kadaster vermeldt een "aanz[ienlijke] wijzig[ing]": de vakwerkwoning (640k) wordt opnieuw gesplitst in twee woningen - Wendelenplein 2 (640p) en Wendelenplein 3 (640r) – en de bestemming van het pand Wendelenplein 2 wijzigt van woning naar handelshuis.

Beschrijving

De beschrijving van het pand werd opgemaakt aan de hand van waarnemingen tijdens een kort interieurbezoek op 14 februari 2012 in het kader van de slopingsaanvraag en een bijkomend plaatsbezoek voor het exterieur op 10 september 2012.

Aangezien het pand werd geconcipieerd als één woning, worden de huidige nummers 2 en 3 als één geheel beschreven.

EXTERIEUR

Voorgevel. Half vrijstaand breedhuis van vijf traveeën en twee bouwlagen onder een zadeldak (Vlaamse pannen), met een volledig in baksteen uitgewerkte voorgevel, hier en daar rood bijgeschilderd, voorzien van knipvoegen, en overeenkomstig de achterliggende vakwerkstructuur, verankerd met eenvoudige ijzeren muurankers. Door een gecementeerde plint met schijnvoegen, hardstenen lekdrempels en sierbanden, horizontaal gelede lijstgevel met bewaarde, steekboogvormige muuropeningen en houten schrijnwerk voor deuren en vensters, uitgezonderd het (in de jaren 1970?) verbrede venster en de rechter deur, beide met aluminium schrijnwerk. De vensters van de begane grond waren oorspronkelijk beluikt, getuige de bewaarde doken. Uiterst links, boven de deur, bevindt zich een dubbel, als pseudo-venster beschilderd houten luik. Op het dak, op de scheiding tussen travee drie en vier, getuigt de schoorsteen van de bewaarde centrale haard in de vakwerkwoning.

Links van de woning, aan de vrijstaande zijgevel, bevindt zich een smal, smeed- en gietijzeren tuinpoortje met een hekwerk van lansvormige spijlen en geklinknagelde metalen platen die het smalle steegje (brandgang?) en de achterliggende tuin aan het zicht onttrekken.

Zichtbare zijgevel. Deze zijgevel bestaat volledig uit vakwerk. De hoekstijl langs de voorzijde van de woning is niet aanwezig. Allicht werd deze bij de verstening van de voorgevel weggenomen. Het vakwerk rust op een muurplaat. De oorspronkelijke verbindingen bleven bewaard. De vullingen bestaan uit leem. In de laatste travee, aan de hoek met de straatgevel en tegen de tussenstijl, bevindt zich een rechthoekig raam ter grootte van een bovenlicht in de eerste bouwlaag, en een klein vierkant raampje in de tweede bouwlaag.

Achtergevel. De achtergevel in stijl- en regelwerk telt vijf traveeën en twee bouwlagen onder zadeldak (ankerbalkgebint). Een gedeelte van de achtergevel zit momenteel verscholen achter het dwarsvolume.

Tuin. In de tuin werden geen vermeldenswaardige constructies of aanplantingen opgemerkt.

INTERIEUR

De oorspronkelijke binnenindeling van de woning en de structuur van anker-, moer- en kinderbalken (bepleisterd) bleven bewaard. Een aantal authentieke en typerende interieurelementen als de opkamer en de centrale haard zijn behouden op hun oorspronkelijke plaats. De oorspronkelijke gestampte aarde werd vervangen door een eenvoudige tegelvloer met ingelegde motieven.