Historiek en context

Kapitale villa in traditionalistische stijl, gebouwd in opdracht van Alfons Van Eupen, naar een ontwerp door de architect Frans Laporta uit 1938. Het bouwperceel maakte oorspronkelijk deel uit van het landgoed "Cleveland" dat twee derden van het bouwblok gevormd door Acacialaan, Beukenlaan, Eglantierlaan en Seringenlaan besloeg, en vanaf midden jaren 1920 stelselmatig werd verkaveld.

De villa Van Eupen behoort tot het vroege oeuvre van Frans Laporta, wiens loopbaan omstreeks 1935 van start ging. Voor het ontwerp liet de architect zich inspireren door de Engelse landhuisbouw in 'Modern Georgian'-stijl uit de eerste decennia van de 20ste eeuw. Deze architectuur, waar ook het latere oeuvre van Edwin Lutyens bij aanleunt, greep terug naar het model van het classicerende 'country house' uit de 17de en 18de eeuw. Met zijn verzorgde detailafwerking en opulente interieur, onderscheidt de statige villa Van Eupen zich als een opmerkelijk en representatief voorbeeld van de traditionalistische stroming in de villabouw van hoge standing uit het late interbellum, bestemd voor de vermogende klasse. Laporta blijft ook in zijn naoorlogse landhuis- en privéwoningbouw trouw aan een behoudend, historiserend idioom van uiteenlopende inspiratie, daar waar hij in zijn een appartementsgebouwen een meer eigentijdse, zakelijke architectuur ontwikkelt, voortbouwend op conventionele schema's. In de loop van de jaren 1940-1950 realiseerde hij nog een tiental andere traditionalistische villa's in de Nieuw-Parkwijk "Den Brandt", waaronder de dokterswoning Conreur uit 1941 in de Acacialaan.

Architectuur

Vrijstaand ingeplant in een beboomde tuin, waarvan Frans Laporta ook het aanlegplan tekende, vormt de villa Van Eupen een perfect orthogonaal, kubisch volume van vijf bij drie traveeën, twee bouwlagen hoog onder een steil, afgetopt schilddak met centraal bovenlicht. Voor het gevelparement is donkerrood baksteenmetselwerk toegepast met voegwerk in dezelfde kleur, spaarzaam verwerkt met natuursteen voor omlijstingen en dorpels, en arduin voor de plint. Waar de bouwplannen platte tegelpannen vermelden, bestaat de dakbedekking vandaag uit natuurleien. Opvallende stijlkenmerken zijn de klassiek symmetrische volumeopbouw volgens een axiaal assenstelsel, en de combinatie van aan de renaissance ontleende Serliana's, met neorégence deur- en vensteromlijstingen. Een pittoresk element vormt de vrijstaande octogonale duiventoren met helm, lantaarn en windwijzer, die het terras aan de tuinzijde accentueert en tegelijk de 'dienstkoer' afschermt. De compositie van zowel de voorgevel als de meer opengewerkte tuingevel beantwoorden aan een regelmatig geordonneerd, symmetrisch opzet, opgebouwd rond de middenas. Deze wordt respectievelijk gemarkeerd door het inkomportaal met schouderboogdeur en het beglaasde tuinperron, beide bekroond door een balkon. Waar in de noordelijke voorgevel flankerende erkers, tweelichten en oculi de axialiteit van de centrale fontispice extra benadrukken, kenmerkt de zuidelijke tuingevel zich door een regelmatig ordonnantieschema, met een Serliana tussen rondboogvensters. Opmerkelijk is de zorg die werd besteed aan de detaillering van de hoog oprijzende schoorstenen, het houten schrijnwerk van deuren, vensters met kleine roeden en dakkapellen, en het ijzersmeedwerk van borstweringen, tralies en tuinhekken.

Volgens de bouwplannen is de plattegrond georganiseerd rond de monumentale, ovale traphal in het centrum van de woning, bekroond door een koepelgewelf met bovenlicht. In het verlengde ervan bevindt zich de woonkamer, die via een driezijdige glaswand uitmondt op het ruime terras. Rechts van de middenas strekt zich over de volledige diepte van het gebouw de grote ontvangstzaal met open haard, erkers en overdekt terras uit. Links ervan situeren zich de inpandige garage, en de keuken met office en 'dienstkoer'. Op de eerste verdieping wordt de traphal in de hoeken gekantonneerd door de vier slaapkamers, waartussen de twee badkamers en centraal aan de tuinzijde het ruime boudoir met balkon gelegen zijn. Het dak herbergt drie meidenkamers, een naai- en linnenkamer, een berging en zolder.