Geheel gevormd door een notariswoning en een burgerhuis in beaux-artsstijl, gebouwd in opdracht van notaris Fernand Emile Istas naar een ontwerp door de architect Emile Vereecken uit 1922.

Historiek en context

Fernand Emile Istas bekleedde het ambt van notaris van 1914 tot 1939, in opvolging van notaris Edward Sulper. Als mede-indiener van de bouwaanvraag wordt M. Schmitz vermeld. Voor de nieuwbouw was het minstens tot 1887 opklimmende notariaat, gevestigd in de Maarschalk Gerardstraat 26. Fernand Emile Istas werd hier op zijn beurt opgevolgd door zoon Fernand Louis Istas, notaris van 1939 tot 1979.

Het perceel maakt deel uit van het zuidelijke bouwblok van de Van Breestraat, tussen de Lange Leemstraat en de Mechelsesteenweg, dat in 1914 haast volledig werd verwoest tijdens de driedaagse beschieting van Antwerpen door de Duitse artillerie. Dit bombardement dat in de nacht van 7 oktober begon en zonder onderbreking aanhield tot 9 oktober, deed een twintigtal grote brandhaarden in en rond de binnenstad ontstaan, waardoor ganse huizenblokken in vlammen opgingen. Een eenheidsbebouwing van vier burgerhuizen in Louis-Philippestijl gebouwd omstreeks 1865 besloeg de percelen nummers 23 tot 29. Opdrachtgever, ontwerper noch bouwjaar van dit complex konden worden geïdentificeerd. De elf panden die in de Van Breestraat op de muren na uitbrandden, werden nog tijdens of kort na de oorlog binnen de bestaande perceelstructuur heropgebouwd, zeven waaronder de notariswoning Istas als volledige nieuwbouw (nummers 17 tot 29), twee met behoud van de nog staande structuur achter een nieuw gevelfront (nummers 31 en 33), en twee met herstel van de gevel naar vooroorlogs uitzicht (nummers 35-37).

De notariswoning Istas behoort tot het late werk van Emile Vereecken, die als architect actief was in Antwerpen van omstreeks 1890 tot midden jaren 1920. Hij startte zijn loopbaan op het architectenbureau van zijn vader J.B. Vereecken, en zette na zowat vijftien jaar samenwerking de succesvolle praktijk vanaf 1906 in eigen naam verder. Tijdens het decennium voorafgaand aan de Eerste Wereldoorlog evolueerde Vereeckens architectuur van een overladen eclecticisme naar een Frans georiënteerde beaux-artsstijl. Zijn belangrijkste creatie uit deze periode is het monumentale kantoorgebouw Bunge & C° in de Arenbergstraat. In de weinige projecten uit het vroege interbellum die van hem gekend zijn, bevestigt Vereecken zijn geloofsbelijdenis aan de klassieke, traditionele bouwkunst. Het stijlidioom van de notariswoning Istas, gaat met een grote mate van historische getrouwheid terug op de lokale régence- en rococo-architectuur uit het midden van de 18de eeuw, zoals gekend van het oeuvre van Jan Pieter Van Baurscheit de Jonge.

Architectuur

Met een totale gevelbreedte van zes traveeën, omvat het complex drie bouwlagen onder een hoog oprijzend, leien mansardedak. Het gevelfront met een volledig natuurstenen parement, beantwoordt aan een repeterend schema dat de opdeling in twee woningen vertaalt. Toch wordt naar 18de-eeuws patroon even nadrukkelijk de suggestie gewekt van één grote stadswoning met axiaal opzet, en wel door een sterke klemtoon op het brede inkomrisaliet van de notariswoning. Dit laatste manifesteert zich typisch onder de vorm van een frontispice: de superpositie van een spiegelboogdeur binnen een entablement op Toscaanse zuilen, een spiegelboogvenster met klauwstukken en postamenten onder een gebogen waterlijst op voluutconsoles, en een steekboogvenster met onderdorpel, nog geaccentueerd door kwartholle profielomlijstingen, cartouchesleutels en rocaille-ornamenten. Minder nadruk krijgt het in de opstand geïntegreerde zijrisaliet met toegang tot het burgerhuis, daar waar een hoekpilaster aan het andere uiteinde de gevelcompositie ritmisch in evenwicht brengt. Horizontaal geleed door de plint en het klassieke hoofdgestel met kwarthol profiel, is de opstand verder veeleer vlak behandeld, met regelmatige registers van steekboogvensters, op de hoge bel-etage gemarkeerd door rocaillesleutels, en ondiepe balkons met consooltjes en een sierlijke smeedijzeren borstwering. Het oorspronkelijke houten schrijnwerk met kleine roedeverdeling is bewaard, evenals het smeedijzeren traliewerk en de vleugeldeuren, vervaardigd door de Ateliers de Construction Hub. Coenen uit Berchem (merkplaatje).

Zowel het notarishuis als het aanpalende burgerhuis beantwoorden aan de typologie van de bel-etagewoning, gericht op een welstellende levensstijl met inwonend huispersoneel. Gekoppeld volgens repeterend schema, zijn de plattegronden van beide rijwoningen, door de inplanting van het notariaat ongebruikelijk met elkaar verweven. In beide gevallen neemt de traphal over de volledige perceelsbreedte het centrum van de woning in, ontdubbeld door het dienstrappenhuis. Binnen het geheel van de constructie, beslaat het breder en dieper opgezette notarishuis het grootste aandeel van de totale oppervlakte. Afgezonderd van elkaar groepeert de traphal hier de staatsietrap naar het notariaat en de trap naar de privéwoning. Volgens de bouwplannen omvat de begane grond de vestibule en de spreekkamer, de vestiaire en 'lavatory', de keuken en bijkeuken uitgerust met een keukenlift. Het notariaat strekt zich op de bel-etage aan straatzijde over de volledige breedte van beide woningen uit, als een drieledige suite bestaande uit de 'studie' van de notaris, de wachtkamer voor de bezoekers en het kantoor van de klerken. De eetkamer met terras en office neemt op dit niveau de tuinzijde in. Vermoedelijk bood de tweede verdieping ruimte aan het salon en de grote slaapkamer met badkamer, daar waar de gemansardeerde en minder diepe derde verdieping de overige slaapkamers herbergde, en het dakniveau de meidenkamer(s) en zolder. Het burgerhuis vertoont dezelfde structuur, zij het met een achterbouw in entresol, een bel-etage die zich beperkt tot de tuinzijde, en een gemansardeerde derde verdieping over de volledige diepte van de woning.