De gebeeldhouwde hardstenen gedenksteen herdenkt de gesneuvelden van de Eerste Wereldoorlog. De gedenksteen werd overgebracht van het in 1944 verwoeste gemeentehuis van Merksem, waar het eertijds de pui sierde.

Historiek

De gedenksteen is een relict van het oude gemeentehuis van Merksem (naar ontwerp van L. en H. Blomme van 1891-1893). De gedenksteen met de namen van de gesneuvelden stond bovenaan de trap op de pui van het gemeentehuis, dat in 1944 zwaar beschadigd werd. Hij was samengesteld uit een naamplaat gevat in een plastische omlijsting naar ontwerp van 1919 van architect en gemeentelijke bouwmeester Jan Van Weert (1880-?) en uitgevoerd door beeldhouwer Jules Poels (1901-1968).

Het ruïneuze gemeentehuis werd na 1944 niet meer heropgebouwd en de steen raakte in de vergetelheid. Dankzij de Heemkundige Kring werd de steen weer opgespoord en werd deze met hulp van het gemeentebestuur hersteld en herplaatst op de begraafplaats in de Van Heybeeckstraat, aangelegd in 1924-1925 op een deel van de tuin van de villa Joossens.

Een exacte datum van de herplaatsing van de teruggevonden gedenksteen op de begraafplaats in de Van Heybeeckstraat is niet gekend. Bij de herplaatsing werd de plastische omlijsting van de gedenksteen hersteld en de plaat met de namen van de gesneuvelden, die onherstelbaar beschadigd was, vervangen door een nieuwe.

De hardstenen gedenksteen werd in het noordwestelijke deel van de begraafplaats in de nabijheid van de begraafplaatsmuur opgesteld op een hellende sokkel van baksteen. Deze opstelling was echter niet optimaal voor het behoud van het gedenkteken. In 2017 nam het district van Merksem daarom het initiatief om in het kader van de nakende herdenking van 100 jaar einde van de Eerste Wereldoorlog de gedenksteen een tiental meter te verplaatsen en na reiniging en herstelling verticaal tegen de scheidingsmuur met het Roosendaelpark her op te richten.

Het verplaatste memoriaal werd plechtig onthuld op 11 november 2018.

Beschrijving

De verplaatste rechthoekige gedenksteen is in verticale positie aan de noordoostzijde van de muur verankerd. Naast de gedenksteen staat een vlaggenmast en iets verder staan enkele grafzerken en -monumenten uit de 19de en 20ste eeuw.

De gedenksteen van blauwe hardsteen heeft een plattebandomlijsting met kwarthol profiel en een plastisch uitgewerkte bekroning, die een beetje afwijkt van het ontwerp bewaard in het archief. De bekroning stelt onderdelen van een militaire uitrusting van een frontsoldaat uit de Eerste Wereldoorlog voor, zoals een (Adrian)helm met leeuw-insigne, een gasmasker, een koppelriem, een bajonet, een granaat, een obus, een geweerkolf e.d. Ze zijn kruiselings geschikt onder en achter een gevleugelde brandende toorts (of fakkel), een sierelement ontleend aan de grafkunst dat in de christelijke symboliek verwijst naar het licht bij de ‘laatste reis’ en het leven na de dood.

Op de eronder hangende gestrikte linten leest men de gegraveerde en met goudverf ingeschilderde inscriptie "HULDE AAN ONZE GESNEUVELDE HELDEN". Onderaan de omlijsting wordt een brullende leeuw afgebeeld, verwijzend naar het strijdende België en de Belgische monarchie, waarvoor de gesneuvelden het leven lieten, liggend op een gedrapeerd doek en deels bedekt met een oplopend bladmotief, waaronder eikenblad. Op de eigenlijke gedenkplaat prijken de gegraveerde en met goudverf ingeschilderde letters en inscriptie "ZIJ SNEEFDEN VOOR ’S LANDS EER/VOOR KONING EN VOOR VRYHEID" en de alfabetisch gerangschikte namen van de gesneuvelden uit de Eerste Wereldoorlog.