't Merelaantje is een staakmolen op een torenkot.

Historiek

In 1930-1931 werd de korenmolen 't Merelaantje in Gistel op het kasteeldomein Ter Waere gebouwd in opdracht van Alfred Ronse (1876-1962). De kleine staak- of torenkotmolen werd door molenbouwer Charles Peel gebouwd. Bij de bouw was er geen belt aanwezig en het torenkot was lager dan vandaag. Alfred Ronse schreef hierover op 25 juli 1931: 'Ik ben bezig met het bouwen van een houten windmolen op halve grootte, dit is met roeden van 12,5 meter; ieder moleneinde meet 6,25 meter. Men is bezig met de ijzeren as te gieten en binnen enkele weken zal het draaien'. De windmolen werd uitgerust met een koppel maalstenen en mogelijk ook met een installatie voor de opwekking van elektriciteit. In 1933 stond 't Merelaantje model voor de grotere molen de Merelaan. De Merelaan is op een veel hogere kuip gebouwd vanwege de bomen in de directe omgeving en om extra plaats te voorzien voor elektriciteitsopwekking.

In 1938 werd 't Merelaantje in opdracht van Alfred Ronse overgebracht naar Slijpe (Middelkerke). Reden hiervoor was vermoedelijk de beperkte windvang in het beboste domein Ter Waere. De onderzijde van het gevlucht kwam quasi gelijk met het maaiveld. Op de nieuwe locatie in Slijpe verhoogde molenbouwer Charles Peel het torenkot. De molen stond in de Molenstraat (vandaag de Tempelhofstraat 7) op de gronden van een pachthoeve die eigendom was van de familie Michotte-Ronse. De molen bleef eigendom van Alfred Ronse, maar werd aan de familie Inghelram als korenmolen verpacht.

In 1973 kocht Frederik Vanden Brande 't Merelaantje. Vanden Brande was de directeur van MONO, een Brusselse firma die natuurlijke voedingsproducten wilde aanbieden als alternatief voor commercieel geproduceerd meel. In de filosofie van Vanden Brande moest meel op de traditionele manier op molenstenen worden gemalen. Als uithangbord van zijn onderneming wilde hij een windmolen oprichten bij zijn woning Hof Ter Winkelen in Londerzeel. Hij probeerde zonder succes de molen van Gits (Grijspeerdmolen) en de molen van Millegem (vandaag in Bokrijk opgesteld) te verwerven. In 1973 publiceerde Vanden Brande een oproep in het tijdschrift de Belgische molenaar om een bestaande molen te verwerven. Niet lang nadien verkocht mevrouw Michotte-Ronse 't Merelaantje aan Vanden Brande.

Vanden Brande liet de molen door de metaalbewerker Frans Callaerts afbreken in Slijpe en terug opbouwen op de huidige locatie van het Hof Ter Winkelen in Londerzeel. In 1973-1974 werd het originele houten pestelgevlucht door Callaerts vervangen door gelaste roeden. Het domein Hof ter Winkelen wordt gebruikt door de vzw Comité Jean Pain. Die vzw werd in 1978 opgericht met als doelstelling het bekendmaken van een techniek om hak- en snoeihout om te zetten in waardevolle compost. De methode Jean Pain lag aan de grondslag van de groencompostering die vandaag op een dertigtal professionele werven wordt toegepast. Er werd geëxperimenteerd met wormenbakken en compostvaten en de eerste compostmeesters werden er opgeleid. Ontwikkelingshelpers en landbouwspecialisten uit de hele wereld kwamen er hun ervaringen met compost uitwisselen. De vzw organiseert rondleidingen waarbij uitleg wordt gegeven over compostering, het gebruik van versnipperd snoeihout als bodembedekking en andere vormen van gebruik van organisch afval in de tuin.

Vanaf 1977 stond 't Merelaantje stil na het overlijden van de vrijwillige molenaar. Daarna trad het verval in. In 2003 schonk Frederik Vanden Brande de vervallen molen aan de gemeente Londerzeel. In 2007-2008 werden ingrijpende onderhoudswerken aangevat om de molen terug draai- en maalvaardig te maken. De restauratiewerkzaamheden werden tot op heden niet voltooid door het wegvallen van de vrijwillige molenaar. Het gevlucht is vandaag nog steeds gedemonteerd.

Beschrijving

't Merelaantje is een staakmolen op een torenkot. De molenkast met staart en het gaande werk werden in 1930-1931 in Gistel gebouwd en zijn later naar Slijpe en vervolgens naar Londerzeel overgebracht. Het torenkot is de gemetselde basis van de staakmolen. Het torenkot met de vorm van een afgeknotte kegel werd in 1973 gebouwd en werd gecementeerd en wit geschilderd. In het torenkot is een stalen geraamte voorzien om de molenkast en de twee kruisplaten, waarop de staak rust, te ondersteunen. De maalstoel en het luiwerk bevinden zich in het torenkot. In de molenkast zijn enkel de molenas met vangwiel en schuine lantaarn (karbonkel) terug te vinden. De molenas is in ijzer, met houten blokken om tot een vierkante vorm te komen ter hoogte van de kamwielen. De Molenas is verzwaard met een gietijzeren vliegwiel, wellicht om het zwaartepunt van de as zo ver mogelijk achteraan te leggen. De koningsspil brengt de beweging van het schuine lantaarn (karbonkel) over op de maalstoel en het sleepluiwerk die in het torenkot staan opgesteld. Bijzonder is dat de koningsspil draait in de doorboorde staak.

Het gaat om een kleine molen met vier wieken van elk 7,30 meter lang. Het gevlucht bestaat uit gelaste roeden. De vier einden zijn in de askop bevestigd met bouten en trekstangen. De einden zijn vandaag deels gedemonteerd.

Om de windvang te verbeteren is de molen op een belt van ongeveer 4,5 meter hoogte geplaatst. Het torenkot is bereikbaar via een trap vanuit de gelijkvloerse ruimte, ingewerkt in de belt. De ruimte van ongeveer 5 x 5 meter is opgetrokken in gewapend beton. Om het hoger gelegen torenkot te ondersteunen is in de ruimte een geraamte van stalen I-profielen opgetrokken. In deze ruimte zijn (restanten van) installaties bewaard, zoals een elevator. Het is waarschijnlijk dat ze van latere datum dan de molen zijn.

Bovenop de belt werd in teakhout een platform aangelegd met bevestigingspunten om de molen te kruien.