Gelegen in de villawijk Schotenhof, is een cottagevilla met een grote parktuin die in 1906 ontworpen werd door architect Frans Van Dijk in opdracht van Van Nijlen. Villa Cleibs is een representatief voorbeeld van de buitenverblijven die vanaf het begin van de 20ste eeuw in het Schotenhof werden gebouwd. Door de grote parktuin en het authentieke interieur is het ook een van de beste voorbeelden die nog aanwezig zijn in de wijk.

Historiek

Op 26 augustus 1904 werd de immobiliënmaatschappij "Domaines de Schotenhof" opgericht door enkele Antwerpse kooplieden. Zij hadden gronden (324 ha) van de voormalige abdij van Villers aangekocht van de familie Le Sergeant d'Heudecourt. De gronden werden verkaveld in functie van de bouw van riante buitenverblijven. Villa Cleibs is een representatief voorbeeld van de buitenverblijven in cottagestijl die er toen werden gebouwd.

Het ontwerp van de villa dateert uit 1906 en is gesigneerd door architect Frans Van Dijk. In de publicatie die in 1994 verscheen over deze architect werden twee villa’s in het Schotenhof aangehaald als ontwerpen van Van Dijk. Villa Le Perron kon gelokaliseerd worden in de Sint-Amelbergalei en is sinds de jaren 1930 de priorij van de benedictinessen. Het buitenverblijf Rozenhof dat in het curriculum vitae van Frans Van Dijk stond, werd door de auteur toen niet teruggevonden. Bij archiefonderzoek in het stadsarchief van Schoten werd de bouwtekening van de villa ondertussen wel gevonden, en kon de villa gelokaliseerd worden, wat een aanvulling is op de oeuvrelijst van Van Dijk.

Na bouwheer Van Nijlen, is Victor De Beukelaar een tijdlang eigenaar van het domein geweest, nauw betrokken bij de ontwikkeling van de wijk. In 1936 werd in de tuin een garage gebouwd in opdracht van weduwe V. De Beukelaar.

Beschrijving

De cottagevilla is gelegen in een grote parktuin in landschappelijke stijl, voorzien van bomen, heesters en grasperken en een vijver met een onregelmatige vorm. Aan westzijde van de tuin is een langwerpig perceel uitgesneden voor een woning uit 1907, naar verluidt de conciërgewoning van Villa Cleibs.

Exterieur

Villa Cleibs bevindt zich in de zuidoostelijke hoek van de vierhoekige tuin, op de hoek van de Lusthofdreef en de Grote Singel. De villa heeft een rechthoekige plattegrond en is opgetrokken in een rode baksteenbouw onder een leien bedaking. Voor de gevels zijn verschillende afwerkingen gecombineerd. De plint is gecementeerd en witgeschilderd en bevat in elke travee een segmentbogig getralied keldervenster. Het parement op de begane grond is van helrode baksteen, en de bovenbouw is vlak gecementeerd en witgeschilderd, met rode bakstenen accenten voor de ontlastingsbogen van de vensters. Deze combinatie van materialen is kenmerkend voor de cottagestijl. De gevels zijn verder heterogeen ingedeeld, waarbij de gecombineerde vorm van de bedaking bepalend is: het hoge centrale schilddak wordt door twee zadeldaken doorsneden en heeft ver overkragende dakranden. Beeldbepalend voor de woning is de kleine houten roedeverdeling van alle vensteropeningen, die ter hoogte van de eetzaal ook met ronde gebrandschilderde panelen zijn versierd.

De als voorgevel uitgewerkte, brede zuidoostgevel bestaat uit twee puntgevels met centraal de toegang die door een ver overkragend dak op houten schoren is geaccentueerd. De toegang tot de woning bestaat uit een loggia in een natuurstenen korfboogomlijsting met daarboven een rechthoekig venster en met links van de deur een ronde bow-window met natuurstenen kozijnen die over de twee bouwlagen doorloopt. Het portaal met loggia en bow-window geeft uit op de ruime achterliggende inkomhal, een ontvangstruimte die typerend is voor de buitenverblijven in de Belle Epoque. In de linkertravee een puntgevel met rechthoekige vensteropeningen met natuurstenen lekdrempels en monelen. Rechts naast de portiek, een brede, twee traveeën tellende puntgevel die oorspronkelijk op de hoek een open terras bevatte, dat zich verderzette in de rechter zijgevel. Dit open terras is dichtgemaakt en werd een breed rechthoekig hoekvenster. De andere vensteropeningen, op elke verdieping één, zijn rechthoekige drielichten met natuurstenen monelen. In de gecementeerde geveltop ook kleine, smalle vensters.

De achtergevel is volgens hetzelfde patroon als de voorgevel ingedeeld. Centraal een driezijdige, over de hele hoogte van de gevel doorlopende erker, die trappenhuis en keuken verlicht. In de linkertravee wordt de brede geveltop van de voorgevel herhaald, met gelijkaardige vensteropeningen en ook hier het dichtgemaakte, oorspronkelijk open hoekterras. De rechterhelft van de achtergevel wordt afgewerkt met een lijstgevel met brede houten gootlijst. Op de begane grond een portiek onder een leien lessenaarsdak met houten schoren. Deze smalle deur met twee zijlichten geeft uit op een toilet voor de tuinier, een element dat meermaals voorkomt bij grote, rijkelijk uitgewerkte buitenverblijven in de Belle Epoque, waar de huisvesting van personeel deel uitmaakt van het plan. Verder in deze gevelhelft, drie van vorm en grootte verschillende rechthoekige vensters.

De linker zijgevel (zuidwest) is een vrij gesloten gevel, waarin het afwisselende materiaalgebruik van de hoofdgevels wordt verdergezet. In deze gevel enkel twee kleine rechthoekige vensters voor toilet en "lavatory".

De rechter zijgevel kreeg een totaal andere aanpak, waarin de cottage-architectuur duidelijk tot uiting komt. Onder de ver overkragende bedaking aan deze kant van de woning, was een open terras voorzien met houten schoren, en centraal de toegang tot de eetzaal. Deze open terrassen werden volledig dichtgemaakt en vervangen door vensters of deurvensters waarin de houten roedeverdeling van de originele vensters wordt herhaald. In de dakhelling, een grote dakkapel.

Interieur

De interieurindeling getuigt van de vrijere vormgeving van het burgerhuis die vanaf begin 20ste eeuw zijn intrede deed in de architectuurtheorie. Deze moderne aanpak contrasteerde sterk met de formele leefgewoonten van de tijd, waarin interieurs rijk werden aangekleed en personeelsruimtes nog duidelijk waren afgescheiden van de privéruimtes van de bewoners.

De centrale ruimte in de woning is de grote inkomhal, met aansluitend trappenhuis waarachter zich de ruime keuken bevindt aan tuinzijde. Links van de hal aan tuinzijde de bijkeuken, lavatory en twee toiletten, een voor de bewoners, een te bereiken van buitenaf voor de tuinier. Aan de voorzijde links in de woning is een woonkamer die op het originele plan als "kinderkamer" is aangeduid. Rechts van de inkomhal de grote eetzaal, die over de hele breedte van de woning doorloopt, en uitgeeft op een gevelbrede open veranda, die nu is dichtgemaakt. Dit vrije plan is volledig afgestapt van de gestandaardiseerde enkelhuisindeling van de woning, met een laterale gang die een enfilade van salon, eetkamer en veranda flankeert. Volgens deze moderne indeling van de ruimtes, is vanuit elke kamer contact met de tuin. De centrale hal kan ook dienst doen als ontvangstruimte.

De indeling van Villa Cleibs is rijkelijk en is als één geheel opgevat, waarin het gebruik van hout een hoofdrol speelt. In alle ruimtes zijn mooie visgraatparketten aanwezig en is gewerkt met houten lambriseringen en plafonds, en nagelvast meubilair. De inkomhal bevat een trap met een strakke art-nouveau-vormgeving, net als de houten nagelvaste bank. De eetkamer bereik je vanuit de inkomhal met een grote beglaasde deur. Een grote schouwmantel en een lambrisering waarin muurschilderingen zijn verwerkt maken deze ruimte de belangrijkste van de villa. Het licht valt er rijkelijk binnen via de bijna volledig uit vensterdeuren bestaande wand van de veranda.