Betonnen militaire constructie in een weide ten noorden van de hoeve Steenstraat 1, ten noordwesten van de kerk van Zevekote.

Historische context

Duitse observatiepost, in 1917 opgetrokken ten behoeve van de artillerie.

Zevekote lag tijdens de Eerste Wereldoorlog in het zogenaamde Marinegebiet. Hiermee wordt dat deel van de Duitse frontzone en het hinterland bedoeld, dat bezet werd door het Marinekorps Flandern. In vogelvlucht lag het dorp op bijna acht kilometer van het front bij de IJzer verwijderd. De dorpskern van Zevekote lag net ten oosten van de Flandern I Stellung, een stelling die vanaf eind 1916 werd aangelegd vanaf Raversijde en via Leffinge en Zevekote richting Zande en het Operationsgebiet van het Vierde Duitse leger liep. Aan de oostelijke zijde van de dorpskern werd in de laatste maanden van 1917 een Artillerie-Schutz-Stellung met prikkeldraadversperringen aangelegd. Deze artilleriestelling begon bij Mariakerke (bij Oostende) en liep tot Zevekote. In het dorp waren diverse commandoposten ingericht. Langs de baan tussen Sint-Pieterskapelle en Zevekote werd een spoor aangelegd, een zogenaamde Kleinbahn of één-meterspoor.

In de zone tussen de Flandern I Stellung en de Artillerie-Schutz-Stellung waren behalve commandoposten ook diverse batterijen voor luchtafweer en op regelmatige afstand, observatieposten ten behoeve van de artillerie ingericht. Ze werden op de Duitse militaire stafkaart van 25 november 1917 aangeduid met A.B.U., wat staat voor Artillerie Beobachtungsunterstand. Eén van deze artillerieobservatieposten stond gemarkeerd bij de hoeve op huidig adres Steenstraat 1. Hier was in de loop van de oorlog reeds heel wat militaire infrastructuur opgetrokken, onder meer op het perceel net achter, ten noordwesten van de hoeve. Afgaande op militaire luchtfoto’s en geallieerde stafkaarten waren er op dit omhaagde perceel barakken opgetrokken. Door deze infrastructuur was de betonnen observatiepost bij Steenstraat 1 moeilijk te onderscheiden van de rest van de infrastructuur. De observatiepost staat niet aangegeven op het beschikbare geallieerde kaartmateriaal.

De hoeve ten noordwesten van deze artilleriepost, met huidig adres Leffingestraat 16, werd eveneens met A.B.U. gemarkeerd. Ook hier werd een gelijkaardige betonnen observatiepost opgetrokken. Ten westen van de hoeve bij Steenstraat 1 werd een batterij voor luchtafweer ingericht, evenals een betonnen commandopost voor een bataljon.

Artillerieobservatieposten

Van hogerhand werden handleidingen en plannen over stellingenbouw en meer specifiek ook bunkerbouw verspreid. Deze richtlijnen, ook met betrekking tot artillerieobservatieposten, evolueerden tijdens de oorlogsjaren.

Een goede observatie was essentieel om het geschut gericht te kunnen inzetten. Tijdens de Eerste Wereldoorlog gebeurde dit via luchtobservatie, vanuit waarnemingsballonnen of via grondobservatie. Bij grondobservatie werden de vijandelijke activiteiten en stellingen met periscopen, spiegels en schaarverrekijkers in de gaten gehouden. Deze konden via openingen in het dak gehanteerd worden. Aangezien een kleine opening doorheen een dik betonnen dak niet meteen een verzwakking van de sterkte van een betonnen constructie betekent, kon observatie via spiegels en periscopen ook in gewone Unterstände toegepast worden. Voor schaarverrekijkers waren grotere openingen nodig, die best met specifiek uitgewerkte pantserplaten werden afgedekt.

Bij artillerie-observatieposten werd er geopteerd voor directe waarneming via observatiegleuven, wat echter de betonnen constructie wezenlijk kwetsbaar maakte. Gezien een grote omgeving geobserveerd diende te worden, moesten de observatieposten bovendien voldoende hoog opgetrokken zijn, wat een bijkomende zwakte van de constructie betekende. Vandaar het enorme belang dat gehecht werd aan goede camouflage: zolang ze niet door de vijand alsdusdanig herkend werden, konden ze efficiënt gebruikt worden. Want de vijand ging actief opzoek naar de exacte locatie van de batterijen en de bijhorende observatieposten. Bestaande bebouwing vormde in veel gevallen een goede camouflage: veel artillerieobservatieposten werden opgetrokken tussen of in bestaande gebouwen, zoals een hoevegebouw, een toren, enzovoort. Of men kon de vijand misleiden door valse stellingen uit te bouwen. Omdat observatiegleuven bijzonder kwetsbaar waren, werd gezocht naar methodes om deze zo goed mogelijk te versterken, zonder de observatiepost nodeloos hoog te maken. Dit trachtte men te bereiken door het inbouwen van gepantserde koepels of platen, of een bijkomende versteviging met stalen balken boven de observatiegleuven.

Observatieposten ten behoeve van de artillerie bevonden zich zelden dichtbij de artilleriebatterijen zelf. Ze konden beter ook niet in de directe nabijheid van gevechtsconstructies van de infanterie opgetrokken worden, omdat ze zo al te gemakkelijk vernield konden worden. Vandaar dat veel artillerieobservatieposten werden opgetrokken bij hoeves tussen de stellingen in. Door de afstand tussen de batterijen, observatieposten en artilleriecommandoposten was een goede communicatie tussen deze posten van wezenlijk belang. Hierbij mocht niet louter gerekend worden op communicatie via bekabeling, omdat deze gemakkelijk kapotgeschoten kon worden. Er moest ook voldoende aandacht besteed worden aan draadloze communicatie.

Beschrijving

Vrijstaande, bovengrondse betonnen militaire constructie in een weide net ten noorden van de boerderij op adres Steenstraat 1. De site situeert zich ten noordwesten van de kerk van Zevekote.

De constructie is opgetrokken in beton, dat gegoten was tegen een houten bekisting. De constructie bestaat uit twee verdiepingen en heeft een kleine rechthoekige plattegrond van grosso modo 450 op 350 centimeter. Aan de oostelijke zijde is een betonnen afdakje aangebouwd, die er de toegang tot de constructie moet beschermen. Op het gelijkvloerse niveau zit in de noordelijke en zuidelijke muur telkens een verticale opening. Deze openingen zitten niet recht tegenover elkaar. Ze versmallen naar het midden toe. Er zit een rechthoekige uitsparing in het grondvlak van elke opening.

Via twee rechthoekige mangaten met klimijzers kunnen de twee observatiegleuven bovenaan de westelijke zijde van de constructie bereikt worden. Deze observatiegleuven zijn boven en achter elkaar aangelegd. De gleuven worden bovenaan telkens bijkomend met stalen balken versterkt.

In de betonnen muren zitten uitsparingen voor houten balken. Tegen het plafond is ter hoogte van de mangaten houten beplanking bewaard.