Voor wie vanuit Park Spoor Noord naar het zuiden kijkt, bepaalt een vierkante fabrieksschoorsteen het stadsbeeld. Deze schoorsteen staat middenin het bouwblok tussen de Klamper- en de Tulpstraat, centraal in een voormalig fabriekscomplex. Vervaagde reclamemuurschilderingen op de gevels gericht naar het park verwijzen naar de geschiedenis van deze gebouwen als "MARGARINE FABRIEK BRUNITA".

Historiek

De fabrieksgebouwen gaan terug tot een industriële rijstpellerij die rond 1884 gebouwd werd voor Josef Wegimont-Criquillon en De Troz, beiden in het kadaster geregistreerd als koopman. De "Rizerie St. Joseph" besloeg de volledige breedte van het bouwblok Klamperstraat/Tulpstraat, met de voorgevels in de Klamperstraat en een open koer aan de kant van de Tulpstraat. De lage gebouwen hadden een eenvoudige functionele lijstgevel; centraal in het bouwblok was een boven de omringende gebouwen uitstekende werkplaats. In 1891 werd de fabriek na een brand gedeeltelijk heropgebouwd. In 1892 werd een machinekamer opgetrokken achter de bestaande gebouwen, aan de kant van de Tulpstraat.

In 1895 verkocht Wegimont zijn fabriek aan Johan Verschure en zonen, een "kunstboter"- of margarinefabrikant met maatschappelijke zetel in Rotterdam en vestigingen elders in Nederland en twee in Groot-Brittannië. Verschure voegde meteen een bestaande opslagplaats in de Viséstraat toe aan het complex, waardoor de fabriek vanaf dan toegangen had in drie straten. De twee rode bakstenen puntgevels van dit gebouw, met twee poortdoorgangen, zijn nog steeds aanwezig in de Viséstraat. Ook in 1895 werd de open koer in de Tulpstraat van de straat afgescheiden door een bakstenen "hofmuur". In 1897 werd een nieuwe machinekamer met werkhuis ontworpen, een bouwdeel dat wellicht overeenkomt met het hogere gebouw dat nu nog steeds boven de omgevende delen uitsteekt. De margarinefabriek blijft op deze locatie gevestigd, met gebouwen die meermaals heropgebouwd, heringericht en aangepast worden. De gevels in Tulp- en Klamperstraat veranderen pas na de Tweede Wereldoorlog tot hun huidige vorm. In de jaren 1930 en 1940 draagt de fabriek de naam Brunita.

Fabrieksschoorsteen

Van het eind-19de-eeuwse fabrieksgebouw zijn de puntgevels in de Viséstraat nog te zien, die aan het complex werden toegevoegd in 1895. Boven de poorten lezen we de vervaagde opschriften MARGARINE FABRIEK. Op de noordgevel van het hogere gebouw, vermoedelijk machinekamer, staat de naam van de fabriek BRUNITA. De andere gevels van het complex werden volledig gewijzigd en zijn niet meer herkenbaar in het straatbeeld.

De fabrieksschoorsteen vormt echter een duidelijke getuige van de vroegere fabrieksactiviteiten. Het is niet duidelijk wanneer de fabrieksschoorsteen is gebouwd. Zowel in de rijstpellerij als in de margarinefabriek waren stoommachinekamers waarvoor een schoorsteen nodig was. Wellicht behoort ze tot de eerste bouwfase van het complex, in de jaren 1880 of 1890. Op een duidelijke plattegrond van de fabriek uit 1948 bevindt de schoorsteen zich in wat toen de "smeltkamer" was.

Het is een vierkante schoorsteen, wat eerder uitzonderlijk is, gezien vanaf de periode 1850-1890 bijna overal ronde schoorstenen werden gebouwd. Metalen trekbanden omgorden op onregelmatige basis de schacht. Bovenaan is de schoorsteen door een bredere hardstenen rand afgezoomd.