erfgoedobject

Ensemble in art nouveau van Joseph Baeckelmans

bouwkundig element
ID
217249
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/217249

Juridische gevolgen

Beschrijving

In 1905 ontwierp architect Joseph Baeckelmans dit ensemble van twee art-nouveauwoningen voor zijn moeder, de weduwe van bouwmeester Frans Baeckelmans, die in 1896 gestorven was. Het ensemble valt op door de helblauwe tegeltableaus die de bovengevels sieren.

Joseph trad in de voetsporen van zijn vader Frans en oom Lodewijk Baeckelmans en ontwierp woningen in fantasierijke bouwstijlen voor de hogere burgerij. Zijn carrière werd heel snel afgebroken: hij werd in 1915 in Schaarbeek terechtgesteld voor spionage voor het verzet. Van zijn hand zijn in Zurenborg een aantal burgerhuizen in eclectische stijl en in art nouveau bewaard. In dit art-nouveau-ontwerp herkennen we het robuuste natuurstenen parement dat Ernest Stordiau lanceerde in Zurenborg, en het accent op de bovenverdieping met een rondboogveld met tegeltableaus dat Jacques De Weerdt introduceerde in de Antwerpse art nouveau.

Opvallend is dat mevrouw Baeckelmans oorspronkelijk beide woningen door twee verschillende architecten liet ontwerpen. De linker woning (49) werd door haar zoon getekend in art-nouveaustijl, wat ook zo werd uitgevoerd. Voor de rechter woning diende haar schoonzoon architect Auguste Latteur op dezelfde dag een bouwdossier in met een neogotisch ontwerp, voorzien van Brugse travee en trapgevel. Dit ontwerp werd niet gevolgd. In de plaats daarvan werd een woning gebouwd die in alle details aansluit bij het naastgelegen ontwerp van Baeckelmans, die later op het jaar ook voor het bouwdossier zorgde voor de aansluiting op de riool van beide woningen.

De woningen tellen drie bouwlagen onder een zadeldak. Omdat de breedte van beide percelen verschilt, is de indeling van de traveeën niet dezelfde. Het materiaal- en kleurgebruik is echter wel volledig op elkaar afgestemd, net zoals de muuropeningen op de begane grond en de verhoudingen van de bouwlagen. Beide gevels hebben een parement van witte natuursteen op een lage hardstenen plint. De begane grond is in rustica opgetrokken, de verdieping hebben een vlak parement, van elkaar gescheiden door natuurstenen kordonlijsten.

De begane grond van de woningen bestaat uit twee traveeën: een deurtravee met een deur waarvan het bovenlicht in een korfboog is gevat, en een venstertravee met een gekoppeld tweelicht met hardstenen tussenzuil. De verdieping zijn verschillend voor beide woningen.

Nummer 49 (links) heeft een symmetrische bovengevel van drie traveeën, waarin de aandacht getrokken wordt op de bovenverdieping, door het ronde centrale, helblauwe tegeltableau dat een boeket witte bloemen verbeeldt. Het tableau vormt het korfbogig boogveld van het centrale bovenvenster, onder ijzeren latei. Links en rechts daarvan twee smalle vensters met waterlijst met opgekrulde eindes. Op de eerste verdieping centraal een deurvenster met balkon, smeedijzeren leuning tussen hardstenen pijlers; links en rechts daarvan een rondboogvenster, allemaal met een waterlijst met opgekrulde eindes. Behalve de centrale eye-cather in de geveltop, zijn nog tegeltableaus met witte bloemen aangebracht op de borstweringen van de vensters op de eerste verdieping, en in friezen die de bovenverdieping afzomen.

De bovengevel van de rechter woning (51) behoudt de tweeledige travee-indeling van de begane grond, met een brede venstertravee en een smalle deurtravee. Op de eerste verdieping, segmentboogvensters en een breed balkon met smeedijzeren leuning. Bovenverdieping met in de venstertravee een bifora, met tegeltableaus zowel in het rondbogig boogveld als op de borstwering. Samen vormen ze een tafereel van witte zwanen op een meer bij ondergaande zon, tekeningen die herhaald worden in de kleinere panelen tussen de bovenvensters in de deurtravee.

De kwaliteit van de detaillering van de tegeltableaus, van het smeedijzerwerk en van het houtwerk dat grotendeels in deuren en vensters is bewaard, is opmerkelijk. Overal is de zwierige lijnvoering van de art nouveau aanwezig.

  • Stadsarchief Antwerpen, Bouwdossiers, 1905 # 155-156, 1905 # 2033.
  • S.N. 2013: Herwaarderingsplan Zurenborg, deel II: Inventaris, 267-268.

Auteurs: Hooft, Elise
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Ensemble in art nouveau van Joseph Baeckelmans [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/217249 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Stad Antwerpen

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.