Het gedenkteken op het kruispunt van de Elisabethlaan met de Koninklijkelaan is een oorlogsmonument opgericht ter ere van de gesneuvelden van 1914-1918. Het werd door prins Leopold ingehuldigd op 6 juli 1930 en is ontworpen door architect Emiel Van Averbeke en beeldhouwer Josuë Dupon.

Historiek

Emiel Van Averbeke (° Berchem 1876 – † Deurne 1946) was een leerling van Emile Thielens en werd in 1920 hoofdbouwmeester van de stad Antwerpen. Aanvankelijk ontwierp hij woningen in art nouveau, later sloot hij aan bij de modernistische bouwstijl. Hij ontwierp of werkte mee aan plannen voor talrijke bouwwerken, woningen en openbare gebouwen in de stad Antwerpen en was ook betrokken bij belangrijke restauratiewerken. Van Averbeke was daarnaast, in samenwerking met zijn schoonbroer, beeldhouwer Floris De Cuyper (1875-1965), verantwoordelijk voor de architectonische aanleg van het monument van de gesneuvelden (1922) op het Zegeplein in Turnhout en het monument voor de Eerste Wereldoorlog in de Graaf de Broquevillestraat in Mol (1922). Van Averbeke en De Cuyper waren lid van de Antwerpse kunstvereniging 'De Scalden' (1889-1914), een groep jonge schilders, beeldhouwers en bouwmeesters.

Josuë Dupon (° Ichtegem 1864 – † Antwerpen 1935) was een eclectisch beeldhouwer en medaillist en daarnaast ook schilder en graveur. Dankzij zijn oudere broer, beeldhouwer Karel Dupon, kwam hij terecht in de ateliers van beeldhouwers Clemens Carbon (1835-1907) en Modest Verlinden. Hij volgde tezelfdertijd les aan de Stedelijke academie van Roeselare. In 1884 vertrok hij naar Antwerpen waar hij lessen volgde aan de Academie voor Schone Kunsten bij Jozef Geefs en Jacob De Braeckeleer en vanaf 1886-1887 aan het instituut voor Hogere Kunst bij beeldhouwer Thomas Vinçotte (1850-1925). Hij was net als Van Averbeke en Cuypers lid van 'de Scalden'. Vanaf 1905 tot 1934 was hij leraar aan de Antwerpse Academie waar hij onder meer Willy Kreitz (1903-1982) en Albert Poels (1903-1984) als leerlingen had. Josuë Dupon realiseerde enkele gedenktekens waaronder de oorlogsmonumenten van Ichtegem, Berchem, Hoogstraten en Roeselare. Hij werd vooral bekend als beeldhouwer van realistische dierenbeelden, onder andere voor de Antwerpse Zoo, daarnaast maakte hij expressionistische beelden en kleine in ivoor gesneden beelden en een serie medaillons.

Samen ontwierpen zij in Berchem een oorlogsmonument ter nagedachtenis van de Eerste Wereldoorlog, ingehuldigd op 6 juli 1930.

Beschrijving

Het gedenkteken is een imposant, hoog oplopend monument met art-decokenmerken, gelegen op het kruispunt van de Elisabethlaan met de Koninklijkelaan. Het onderste gedeelte wordt gevormd door een hoge afgeknotte pijler van hardsteen met uitgespaarde hoeken die rust op een vierkante, driedelige basis. Onderaan aan de vier zijden bevinden zich rechthoekig uitspringende gedenkstenen met opschriften. De voor- en achterzijde van de pijler hebben een verticaal gegroefde middenpartij, boven- en onderaan aan de voorzijde respectievelijk uitlopend op verticaal geschikte letters "PAX" in hardsteen en op een hoekige guirlande. Onder deze guirlande is een uitspringende, goudkleurige en art-decogetinte gedenksteen aangebracht met opschrift "AAN ONZE/ HELDEN". Aan de achterzijde bevindt zich op de sokkel een soortgelijke uitspringende gedenksteen met verdiept opschrift "A NOS HEROS". Aan beide zijkanten zijn de jaartallen "1914/ 1918", eveneens in goudkleur, bevestigd in verdiepte panelen. Onderaan op de sokkel aan rechterzijde vermeldt een verdiept paneel: "EM. VAN AVERBEKE/ ARCHITEKT/ JOSUE DUPON/ BEELDHOUWER".

De bekronende bronzen beeldengroep op halfronde basis omvat het paard Pegasus met als ruiter Athena Nike met opgeheven linkerarm en haar rechterarm om het lichaam van een gesneuvelde. Tussen de voorpoten van het gevleugelde paard ligt een Medusahoofd doorstoken door een zwaard. De thematiek van de beeldengroep verwijst naar de Griekse mythologie als allegorie van de gewapende vrede.