Hof van Coolhem, waarvan de naamgeving met achtervoegsel "-hem" op een Frankische oorsprong wijst. Eertijds een goed van het Cornelimunsterdomein, oorspronkelijk uitgebaat door de familie van Coolhem. Het domein is gelegen tussen de dorpskernen van de gehuchten Kalfort en Sauvegarde (Ruisbroek), even ten noorden van de Rijksweg Willebroek - Sint-Niklaas, en sluit aan bij het "Moer", één van de drie grote moerassige laagten in Klein-Brabant (zie Breeven te Bornem en Moer te Hingene).

Historiek

De kern van het domein gaat terug op een "bergh" of "motte", zeker reeds bestaande onder de 13de-eeuwse van Coolhem's. Volgens de bekende gegevens en in vergelijking met andere hoogmiddeleeuwse mottes, neemt J. Verbesselt aan dat deze motte uit de Karolingische tijd stamt. Later was het goed in het bezit van het geslacht van Oyenbrugghe, een tak van de Grimbergse Berthouts. In 1470 werd de heerlijkheid door de toenmalige eigenaar Hendrik van Oyenbrugghe verkocht aan de Sint-Bernardsabdij van Hemiksem die het goed behield tot aan de Franse Revolutie. Volgens een document van 1480 had abt Blijleven reeds verschillende werken laten uitvoeren en was Coolhem een prachtig buitenverblijf met een groot nieuw huis, een keuken, een paardenstal, een kapel, een stenen gebouw op de motte, een poortkamer, een bakhuis en "vele andere dingen"; zowel het hof zelf als de boomgaard en kruidtuin werden omgracht.

Na verwoesting van de abdij te Hemiksem in 1582 en 1583, was het klooster van 1588 tot 1616 hier gevestigd en werd de refugie verheven tot priorij, verder uitgebreid, onder meer met een kerk. In de jaren 1630 was Coolhem, residentie van de provisor van de abdij, opnieuw de tijdelijke verblijfplaats van de kloosterlingen.

Op een afbeelding in het Landboek van Puurs (1668-1669) van J. Bal bemerkt men het omwaterde hofcomplex met te midden van hovingen en dreven de omwaterde motte met meestertoren en bijgebouw ten zuiden; een gesloten, eveneens omwaterd, centraal gelegen kloostercomplex (16de - 17de eeuw) met de Achterste hoeve ten noorden en de Voorste hoeve met diverse gebouwen ten noordoosten. De kloostergebouwen werden in 1797 verkocht en tussen 1807 en 1819, op het Neerhof en de grote schuur na, gesloopt (zie fundamenten ten zuiden van de resterende gebouwen).

Op de Vandermaelenkaart (1854) staan nog de Voorste (Neerhof) en de Achterste hoeve, terwijl de wallen zijn teruggebracht tot een ringgracht en enkele resten van de grachten rondom het voormalige binnenhof en de motte. Heden bestaat alleen nog de ringgracht, aan zuidoostzijde verbreed tot vijver.

Beschrijving

Bebost domein met voormalige Voorste hoeve en tiendschuur in 1987 aangekocht door de gemeente Puurs en ingericht tot milieu-educatief centrum ten zuidwesten van en aansluitend bij het waardevolle natuurgebied "De Moeren". Restauratie en aanpassing van de gebouwen naar ontwerp van J. Amandt van 1990, gestart in 1993.

Achterin, binnen een omwalling gelegen, sterk aangepaste voormalige kloosterhoeve en tiendschuur naar verluidt van 1692 ten noordoosten, archeologische tuin met resten van de voormalige kloostergebouwen ten zuiden.

Voormalige kloosterhoeve, later deels verbouwd tot herenhuis, van twee en één bouwlaag onder zadeldak (nok evenwijdig aan omwalling, kunstleien). Verankerde, bepleisterde en beschilderde lijstgevels met rechthoekige en licht getoogde muuropeningen. Rechts aansluitende poorttravee. Lager noordelijk deel met oudere kern, holronde daklijst. Achtergevel van het herenhuis met vijfzijdige erker en luifel.

Voormalige tiendschuur, in kern opklimmend tot 1692, gedeeltelijk gesloopt circa 1935, bij de vernieuwingswerken teruggebracht op de oorspronkelijke grootte.

Oorspronkelijk tweebeukige langsschuur onder afgeknot zadeldak (nok evenwijdig aan hoofdgebouw, kunstleien); verankerde, beschilderde baksteenconstructie met kwartholle daklijst.

Mogelijk sporen van een vroegere ijskelder in de zuidwestelijke hoek van het domein.