erfgoedobject

Parochiekerk Sint-Martinus met kerkhof

bouwkundig element
ID
22329
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/22329

Juridische gevolgen

Beschrijving

Classicistische pseudo-basiliek van circa 1717, met laatgotische toren, gelegen te midden van het kerkhof en toegankelijk langs een met gietijzeren hek afgezette weg. De oorspronkelijke kerk werd in 1891-1892 voorzien van zijbeuken.

De plattegrond beschrijft een vierkante westtoren, gedateerd 1557 door middel van muurankers op de voorgevel, geflankeerd door kapellen, daterend van de vergroting van de kerk, een driebeukig schip van vier traveeën, en een koor van een rechte travee, met vlakke sluiting, aan de noordzijde geflankeerd door de kapel van de Libotton, gebouwd in 1787.

Baksteenbouw met afwerking van mergelsteen. Laatgotische toren van drie geledingen op een ijzerzandstenen plint; baksteenbouw voorzien van mergelstenen speklagen. Portaal en roosvenster dateren van de vergroting; paneel met chronogram: "PalMers CIViusque pagI/ aDIUVantIbUS ChrIsto aUCta"; zonnewijzer in mergelstenen hoeksteen, rechts; in de tweede geleding, kleine, onleesbaar geworden gevelsteen, met drie schilden; spitsboogvormige galmgaten van baksteen met mergelstenen boog- en sluitsteen; Y-tracering; ingesnoerde naaldspits (leien). Schip van vier traveeën in baksteenbouw op een arduinen plint, ijzerzandstenen plint voor de oudere gedeelten; mergelstenen hoekbanden, en pilasters, afgezet met dito banden; mergelstenen rondboogvensters met regelmatig geplaatste negblokken; houten kroonlijst op klossen; zadeldaken (leien) boven middenbeuk en koor, schilddaken boven de zijbeuken.

Zogenaamde Kapel van de Libotton, in dezelfde stijl; noordgevel met middenrisaliet, afgezet met geblokte hoekbanden, die een fronton met wapenschild dragen; hoog rondboogvenster in een vlakke omlijsting met licht uitspringende sluitsteen.

Volledig bepleisterd interieur; scheiding van middenschip en zijbeuken door middel van rondboogarcaden op zware pijlers, versierd met stucwerk; vlakke zoldering met omlopend entablement, gedragen door licht uitspringende pilasters; gelijkaardige overwelving voor zijbeuken en koor; korfboogvormige triomfboog, de sluitsteen uitgewerkt als een cartouche met guirlandeversiering van stuc. Vierkante kapel, met afgeronde hoeken en vlakke zoldering op omlopend entablement, gedragen door licht uitspringende pilasters; merkwaardige, zeer rijke Lodewijk XVI-stucversiering.

Mobilair: Maria-ten-Hemelopneming, perspectiefschildering op de zoldering der kapel; zelfde motief in stucwerk in de altaarnis van de kapel (1787). Vroeggotisch, houten kruisbeeld; houten gedenkplaat, gedateerd 1666, afkomstig van een kapel in de Kapelstraat; houten gedenkplaat, gedateerd 1545, van de abdis Mechteldisa van Herkenrode. Grafsteen van de Libotton (1787). Enkele 17de-eeuwse grafstenen op het kerkhof.

  • DE DIJN C.G., Monumentenroutes 1975 (Kunst en Oudheden), Hasselt, 1975 p. 20.

Bron: SCHLUSMANS F. met medewerking van GYSELINCK J., LINTERS A., WISSELS R., BUYLE M. & DE GRAEVE M.-C. 1981: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Hasselt, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 6n1 (A-Ha), Brussel - Gent.
Auteurs: Schlusmans, Frieda
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Kerkhof

Het kerkhof omheen de parochiekerk herbergt graftekens van de 17de tot de 21ste eeuw.

Historiek

Volgens de laat 18de-eeuwse Ferrariskaart waren de kerk en het kerkhof van Stevoort gelegen op een eiland in de Herk. Die situatie bleef bewaard tot minstens aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog. De Atlas der Buurtwegen uit 1841 toont ten zuidwesten van de kerk een brug over de Herk. Die overgang bestaat vandaag nog steeds. Van daar liepen twee buurtwegen over het kerkhof, buurtweg nr 21 van zuid naar noord en buurtweg 38 van west naar oost. Beide buurtwegen kruisten dan ook de omwalling. Tijdens het interbellum moet de omwalling gedempt zijn en werd het kerkhof vergroot. In de jaren 1980 werd het kerkhof naar het noordoosten vergroot. Historische foto’s uit de tweede Wereldoorlog tonen dat het kerkhof toen vergroend was en dat er op enkele hardstenen grafkruisen na voornamelijk houten kruisen onder een hellend dakje stonden.

Beschrijving

Omhaagd kerkhof met graftekens daterende van de 17de eeuw tot de 21ste eeuw, in het zuidwesten toegankelijk via een brug over de Herk.

Het hardstenen grafkruis Van den Roye heeft gelobde armen en een geriemde voet. De kop is versierd met een in laagreliëf uitgevoerde bloem en een IHS-monogram. De ingebeitelde graftekst luidt Hier liet begraven Gilis Van den Roye die sterft A° 1654 30 april en Agnes Knapen syn huisvrau sterf A° 1646 3 Mart Bidt voor die ziele.

Het hardstenen gelobde en aan de voet geriemde hardstenen kruis Beyns heeft in de kop een IHS-monogram in laagreliëf. De ingebeitelde graftekst luidt Hic Sepultus est […]  Joes Beyns pastor huius loci oui obyt 19 augusti (?) 1782 et mater eius Maria Deluille que obyt 15 aprilis 1779 Requiescant in pace.

Het hardstenen grafkruis Druckmans heeft een puntig toelopende kop. Onder een ingebeiteld IHS-monogram staat de eveneens ingebeitelde graftekst Hier ligt begraeve [...]rde Druckmans die sterf 29 novembris 1629 Bidt voer die ziele

De website Balat vermeldt nog het 17de-eeuws grafkruis Van der Straelen dat bij het plaatsbezoek niet werd opgemerkt.

De 19de-eeuwse en vooroorlogse 20ste-eeuwse graftekens kenmerken zich door het gebruik van blauwe hardsteen. De kenmerkende vormen komen voor: gelobde kruisen voor pastoors naar 17de- en 18de-eeuwse model, neogotische kruisen, stèles met kruisen afgetopt in eclectische en neogotische stijl, een gietijzeren kruis. Uit het interbellum dateren hardstenen graftekens in sobere art-decostijl terwijl de naoorlogse periode vertegenwoordigd is met modernistische graftekens in zowel hardsteen – al dan niet met tekstplaten uit marbriet en graftekens in marmer en graniet.

Het plaatsbezoek vond plaats in 2019.

  • Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden voor Zijn Koninklijke Hoogheid de Hertog Karel Alexander van Lotharingen, Jozef Jean François de Ferraris, Koninklijke Bibliotheek van België, uitgegeven in 1770-1778, schaal 1:11.520 herleid naar 1:25.000.
  • Atlas van de Buurtwegen, opgesteld naar aanleiding van de wet op de buurtwegen van 10 april 1841, schaal 1:2.500 (overzichtsplannen schaal 1:10.000).
  • Topografische  kaarten van België, Herziening derde editie, Militair Cartografisch Instituut, uitgegeven in 1900-1930, schaal 1:20.000. 
  • Topografische  kaarten van België, Herziening derde editie, Militair Cartografisch Instituut, uitgegeven in 1939, schaal 1:20.000.
  • Kaart van België, Militair Geografisch Instituut, uitgegeven 1981, schaal 1:25.000.
  • Kaart van België, Militair Geografisch Instituut, uitgegeven 1989, schaal 1:25.000.
Auteurs: Mertens, Joeri
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

19de-eeuwse uitbreiding

Hyacinth Martens, erkend als bouwmeester, kreeg in de late 19de eeuw de opdracht tot het vergroten van de Sint-Martinuskerk te Stevoort.

Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Martinus met kerkhof [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/22329 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.