Historiek

De parochiekerk Sint-Martinus wordt voor het eerst vermeld in 1157 wanneer Adrianus IV de tienden van de kerk overdraagt aan het kapittel van Onze-Lieve-Vrouw van Maastricht. In 1476 wordt de kerk ingelijfd bij het kapittel van Maastricht. In 1336 wordt de kerk verwoest door brand. Het koor en huidige noordelijke transeptarm (oorspronkelijk waarschijnlijk een kapel) schijnen, te oordelen naar de stijl, te dateren uit de 16de eeuw. Het koor is echter ouder dan de transeptarm. Na een brand in 1679 bleven alleen de muren overeind. In 1769-1770 werden de zijbeuken afgebroken en in classicistische stijl heropgebouwd. Het huidige uitzicht van de kerk dateert van 1846-1852: de romaanse middenbeuk, de zijbeuken, de gotische toren en het transept werden afgebroken, de toren en schip werden in neogotische stijl heropgebouwd. Aan de zuidzijde werd een transeptarm toegevoegd in de stijl van de behouden kapel aan de noordzijde. In 1940 werd de kerk zwaar beschadigd maar werd nog hersteld tijdens de oorlog.

Beschrijving

De huidige plattegrond beschrijft een driebeukige kruiskerk met een ingebouwde westertoren, een schip van vijf traveeën, een transept van één travee met aangebouwde kapel tegen de noordelijke transeptarm, een koor van een rechte travee met driezijdige sluiting en een zuidelijke sacristie. De kerk is een bakstenen gebouw, het gotisch gedeelte is afgewerkt met ijzerzandsteen en mergel, het neogotische met arduin en mergel.

De westgevel is voorzien van een arduinen plint, een geprofileerd spitsboogvormig portaal en spitsboogvensters. Er zijn bakstenen en mergelstenen spitboogfriezen. De vierkante toren is voorzien van op elkaar gestelde steunberen met drie versnijdingen en heeft een ingesnoerde naaldspits (leien). Het bakstenen schip heeft geprofileerde spitsboogvensters van natuursteen. Er is zadeldak (leien) over de middenbeuk en lessenaarsdaken over de zijbeuken voorzien. De noordelijke transeptarm uit de 16de eeuw bezit een ijzerzandstenen plint, afgewerkt met een geprofileerde band. Het is een baksteenbouw met mergelstenen speklagen, heeft steunberen met vier versnijdingen en mergelstenen hoekbanden. Het spitsboogvenster is hier voorzien van hogels en fioel. De transeptarm heeft een mansardedak (leien). De zuidelijke transeptarm is een sobere imitatie van de noordelijke kapel, met jaarsteen 1846 onder de druiplijst van het tweelichtvenster.

Het sobere bakstenen koor heeft een afgeschuinde, ijzerzandstenen plint, overhoekse steunberen met vier versnijdingen en mergelstenen dekstenen. Er wordt licht voorzien in het interieur via geprofileerde bakstenen spitsboogvensters met mergelstenen afzaat. Er is een bakstenen sacristie met een gecementeerde plint.

Interieur

Het interieur is volledig bepleisterd en heeft een pseudobasilicale opstand met spitsboogarcaden op zuilen met octogonale sokkel. De overwelving gebeurt door middel van kruisribgewelven op kraagstenen in midden- en zijbeuken. In de noordelijke transeptarm geschiedt de overwelving in de vorm van een gedrukt tonggewelf voorzien van fraai rocaillestucwerk met wapenschild.

Het mobilair bestaat uit: Ecce Homo, gepolychromeerde eik, gotisch (tweede helft 15de eeuw). Barok, marmeren altaar in de noordoostkapel, met voorstelling van de Verrezen Christus; barok Maria-altaar van gepolychromeerd hout in de zuidelijke transeptarm (17de eeuw). Twee eiken Lodewijk XV-biechtstoelen, door Nicolaï, Luiks (1767). Er staat een grafsteen van 1745 tegen de buitenmuur van het koor.

De Sint-Martinuskerk is beschermd als monument omwille van haar historische en architectonische belang als neogotisch gebouw met koor en noordelijke transeptarm uit de 16de eeuw.

Eerste vermelding in 1157 wanneer Adrianus IV de tienden van de kerk overdraagt aan het kapittel van Onze-Lieve-Vrouw van Maastricht; in 1476 wordt de kerk ingelijfd bij het kapittel van Maastricht. In 1336 verwoesting door brand. Koor en huidige noordelijke transeptarm (oorspronkelijk waarschijnlijk een kapel) schijnen, te oordelen naar de stijl, te dateren uit de 16de eeuw; het koor is echter ouder dan de transeptarm. Na een brand in 1679 bleven alleen de muren overeind. In 1769-1770 werden de zijbeuken afgebroken en in classicistische stijl wederopgebouwd. Het huidige uitzicht van de kerk dateert van 1846-1852: de romaanse middenbeuk, de zijbeuken, de gotische toren en het transept werden afgebroken; toren en schip werden in neogotische stijl weder opgericht; aan de zuidzijde werd een transeptarm toegevoegd in de stijl van de behouden kapel aan de noordzijde; in het zuiden de sacristie. In 1940 werd de kerk zwaar beschadigd; hersteld tijdens de oorlog. De huidige plattegrond beschrijft een driebeukige kruiskerk met een ingebouwde westtoren, een schip van vijf traveeën, een transept van één travee met aangebouwde kapel tegen de noordelijke transeptarm, een koor van een rechte travee met driezijdige sluiting en een zuidelijke sacristie.

Bakstenen gebouw, het gotisch gedeelte afgewerkt met ijzerzandsteen en mergel, het neogotische met arduin en mergel.

De westgevel is voorzien van een arduinen plint; geprofileerd, spitsboogvormig portaal en dito vensters; bakstenen en mergelstenen spitboogfriezen; vierkante toren voorzien van op elkaar gestelde steunberen met drie versnijdingen; ingesnoerde naaldspits (leien). Bakstenen schip met geprofileerde spitsboogvensters van natuursteen; zadeldak (leien) over de middenbeuk, lessenaarsdaken over de zijbeuken. Noordelijke transeptarm (16de eeuw) op een ijzerzandstenen plint, afgewerkt met een geprofileerde band; baksteenbouw met mergelstenen speklagen; steunberen met vier versnijdingen en mergelstenen hoekbanden; fraai spitsboogvenster voorzien van hogels en fioel; mansardedak (leien).

De zuidelijke transeptarm is een sobere imitatie van de noordkapel (16de eeuw); jaarsteen 1846 onder de druiplijst van het tweelichtvenster./p>

Sober bakstenen koor op een afgeschuinde, ijzerzandstenen plint; overhoekse steunberen met vier versnijdingen en mergelstenen dekstenen; geprofileerde bakstenen spitsboogvensters met mergelstenen afzaat. Bakstenen sacristie met een gecementeerde plint.

Volledig bepleisterd interieur; pseudobasilicale opstand; spitsboogarcaden op zuilen met octogonale sokkel; overwelving door middel van kruisribgewelven op kraagstenen in midden- en zijbeuken; in de noordelijke transeptarm: overwelving in de vorm van een gedrukt tonggewelf voorzien van fraai rocaillestucwerk met wapenschild.

Mobilair: Ecce Homo, gepolychromeerde eik, gotisch (tweede helft 15de eeuw). Barok, marmeren altaar in de noordoostkapel, met voorstelling van de Verrezen Christus; barok Maria-altaar van gepolychromeerd hout in de zuidelijke transeptarm (17de euw). Twee eiken Lodewijk XV-biechtstoelen, door Nicolaï, Luiks (1767).

Grafsteen van 1745 tegen de buitenmuur van het koor.