Watermolen Schemelbertmolen en omgeving
bouwkundig / landschappelijk element- ID
- 2289
- URI
- https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/2289
Juridische gevolgen
-
is aangeduid als beschermd stads- of dorpsgezicht, intrinsiek Watermolen Schemelbertmolen: omgeving
Deze bescherming is geldig sinds -
omvat de aanduiding als vastgesteld bouwkundig erfgoed Watermolen Schemelbertmolen
Deze vaststelling is geldig sinds -
omvat de aanduiding als beschermd monument Watermolen Schemelbertmolen
Deze bescherming is geldig sinds -
omvat de aanduiding als vastgesteld bouwkundig erfgoed Watermolen Schemelbertmolen
Deze vaststelling was geldig van tot
Beschrijving
Watermolen met aansluitend bakstenen bedrijfsgebouw en molenhuis op de Molenbeek. Enige nog bestaande watermolen in Klein-Brabant. Korenwatermolen met turbine en motor. Eerste watermolen opgericht in 1636, later meermaals door brand vernield en heropgebouwd (onder meer in de loop van de 18de eeuw, in 1827 en 1835). In 1914 beschadigd door de Belgische Genietroepen, hersteld in 1922.
Dubbelhuis van vier traveeën en twee bouwlagen onder leien zadeldak. Verankerd en lager bedrijfsgbouw met op gelijkvloers en beide zolders: volledige en in goede staat bewaarde turbinemolen met bedieningsconsole, haverpletter, inschakelingssysteem rondsels en luiwerk.
Sluiswerk: lossluis met houten ophaaldeur en tand- en heugelsysteem; aanvoeropening afgeschermd door krooshek, bakstenen metselwerk.
- Administratie Ruimtelijke Ordening, Huisvesting en Monumentenzorg, Bestuur voor Monumenten & Landschappen, Provinciale directie Antwerpen, beschermingsdossier.
- Kadaster Antwerpen, Mutatieregisters, Puurs/Liezele, 1921-1922/34.
Bron: DE SADELEER S., KENNES H., PLOMTEUX G. & STEYAERT R. 1995: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Antwerpen, Arrondissement Mechelen, Kanton Puurs, Klein-Brabant, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 13n3, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Steyaert, Rita
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)
Aanvullende informatie
De Schemelbertmolen ligt op de Molenbeek in de huidige Wolfstraat en is genoemd naar het kasteeldomein Schemelbert. “Schemelbert” betekent schraagberd of schraagbrug.
In de 18de eeuw werd de Molenbeekvallei ingenomen door een beemdenlandschap met hooi- en graasweiden. Het was een kleinschalig landschap met grachtenstelsel en talrijke bomenrijen en houtkanten. Bij de molen werd de beek via sluizen omgeleid. Achter de molen lag een tuinperceel met boomgaard. Vanaf de tweede helft van de 20ste eeuw werden steeds meer percelen in de vallei beplant met populieren.
Vandaag bestaat de vallei bij de molen nog grotendeels uit een complex van historisch permanente graslanden. Het historisch reliëf is nog vrij intact en de sloten en greppels zorgen voor microreliëf. De natuurlijke structuur van de Kleine Molenbeek is goed bewaard gebleven. Aan de perceelsranden zijn vaak bomenrijen aanwezig. Meestal gaat het om knotwilgen en Canadese populier.
Tussen het woonhuis en de bijgebouwen van de molen ligt een gekasseide binnenplaats. Achter het bijgebouw ligt de tuin die oorspronkelijk voornamelijk een nutsfunctie had. Vandaag zijn hier nog een notenboom en enkele fruitbomen aanwezig als relict van de boomgaard.
- Onroerend Erfgoed Antwerpen, Beschermingsdossier DA000602, Schemelbertmolen (DE SCHEPPER J., 1994).
- Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden van Jozef Jean François de Ferraris, opgesteld tussen 1770-1778, schaal 1:11.520.
- Topografische kaart van België, Philippe Vandermaelen, uitgegeven in 1846-1854, schaal 1:20.000.
- Kaart van België, Militair Cartografisch Instituut, uitgegeven in 1928-1950, schaal 1:20.000.
- LANDMAX 2021: Erfgoedbeheersplan. Fort van Liezele en de vallei van de Molenbeek, Beringen.
