is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Basiliek Onze-Lieve-Vrouw Hemelvaart
Deze vaststelling is geldig sinds
is aangeduid als beschermd monument Basiliek Onze-Lieve-Vrouw Hemelvaart
Deze bescherming is geldig sinds
is aangeduid als beschermd cultuurhistorisch landschap Basiliek Onze-Lieve-Vrouw-Hemelvaart met omgeving
Deze bescherming is geldig sinds
is deel van de aanduiding als vastgesteld bouwkundig erfgoed Dorpskern Kortenbos
Deze vaststelling is geldig sinds
is deel van de aanduiding als beschermd stads- of dorpsgezicht, intrinsiek Kasteel van Kortenbos: omgeving
Deze bescherming is geldig sinds
is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Basiliek Onze-Lieve-Vrouw-Hemelvaart
Deze vaststelling was geldig van tot
is deel van de aanduiding als beschermd stads- of dorpsgezicht, intrinsiek Kasteel van Kortenbos: omgeving
Deze bescherming was geldig van tot
Centrum van druk bezochte bedevaartplaats sinds 1636; aanvankelijk gekend als "Onze-Lieve-Vrouw ten Nachtegaal bij den Kortenbos".
Huidige kerk gebouwd tussen 1641-1648 (beuk) en 1655-1665 (transept) naar ontwerp van N. Ray, minderbroeder; toren van 1665, spits met lantaarn en hoektorentjes voltooid in 1725; voorgevel en portaal tussen 1698-1725; twee zijportaaltjes in 1925.
Eenbeukige barokke kruiskerk; schip van vier traveeën, transept van twee traveeën, koor van een rechte travee met vlakke sluiting; oosttoren, met sacristie.
Sobere baksteenbouw met verwerking van mergelsteen. Zeszijdig westportaal onder afgewolfd zadeldak (leien), geflankeerd door lagere noord- en zuidkapellen onder afgesnuite bedaking (leien). Markante hoekpilasters, belijnd met gekorniste kroonlijst van mergelsteen; centraal driehoekig fronton (baksteen) met geprofileerde mergelstenen lijsten. Rechthoekige deur in een geblokte omlijsting van kalksteen, bekroond door een driehoekig kalkstenen fronton; ovaal bovenvenster in een uitgewerkte omlijsting in de latere noordelijk en zuidelijk gelegen bijgebouwen. Westelijke voorgevel uitgewerkt met mergelsteen, en belijnd door drie lijsten en evenveel mergelstenen banden. Noord- en zuidgevel van schip en transept geritmeerd door slanke, verdiepte rondboogvensters met sterk geprofileerde omlijstingen van baksteen die de verticaliteit van het gebouw benadrukken; in het transept zijn de onderscheiden boven- en benedenvensters opgenomen in een gelijkaardige "nis"; omlopende mergelstenen kroonlijst. In noord- en zuidgevel van het koor, hooggeplaatste rondboogvensters (baksteen) boven de rechthoekige uitbouw onder afgesnuit lessenaarsdak. Zadeldak (leien) boven schip en koor, aansluitend schilddak boven het transept.
Vierkante oosttoren met de doorgetrokken kroonlijst op halve hoogte; rondboogvormige muuropeningen in verdiepte omlijstingen (baksteen); top van de tweede geleding verlevendigd met mergelstenen hoekbanden en mergelstenen speklagen, op iedere zijde onderbroken door twee mergelstenen rondboogvormige galmgaten met negblokken onder een centrale wijzerplaat; mergelstenen steigergaten, en dito kroonlijst op modillons. Achtzijdige lantaarn met peervormige spits, gecantonneerd door vier slanke peervormige hoektorentjes (leien).
Witgeschilderd en bepleisterd interieur; drukke wandindeling boven de barokke lambrisering. Traveeën aangegeven door de gedrukte gordelbogen tussen kruisribgewelven, alle bogen en ribben met tenietlopend profiel aansluitend bij kapiteelloze pilasters; verdiepte vensters met dubbele sponning. Noordelijk en zuidelijk transept met tussenverdieping, op beide niveaus opgevat als twee individueel overkluisde ruimten; kapellen op begane grond en tribune bovenop. Vlakke koorsluiting afgeschermd door monumentaal drieledig portiekaltaar.
Mobilair: Achttien votiefschilderijen op doek (17de-, 18de eeuw); altaarstuk "Heilige Norbertus bij Onze-Lieve-Vrouw", G. de Crayer (1662); altaarstuk "Onze-Lieve-Vrouw met Sint-Norbertus en Sint-Augustinus", Vlaamse School (tweede helft 17de eeuw); altaarstuk "de Westerse Noodheiligen", Vlaamse School (tweede helft 17de eeuw); twaalf voorstellingen van premonstratenzerheiligen, door Abraham van Diepenbeek (derde kwart 17de eeuw).
Beeld Onze-Lieve-Vrouw-van-Kortenbos, terracotta (eerste helft 17de eeuw). Hoofdaltaar door Pieter Scheenaekers (Antwerpen), gemarmerd hout (circa 1710); twee zijaltaren, gemarmerd hout (circa 1655).
Tien biechtstoelen ingewerkt in de rijke eiken lambrisering, door Antoon Baeyens (Mechelen), (circa 1651); preekstoel, eik, gedateerd 1647; communiebank, eik (circa 1724).
Bron: SCHLUSMANS F. met medewerking van GYSELINCK J., LINTERS A., WISSELS R., BUYLE M. & DE GRAEVE M.-C. 1981: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Hasselt, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 6n2 (He-Z), Brussel - Gent.
Auteurs: Schlusmans, Frieda
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)