Neoclassicistische kerk met 17de-eeuws koor (1668-1669), omgeven door een kerkhof. In de 15 eeuw stond er reeds een Onze-Lieve-Vrouwekapel te Engsbergen; in 1649, aanvang van de bouw van een nieuwe kapel, waarvan middenbeuken, zijbeuken en toren volledig uit ijzerzandsteen waren opgetrokken; restauratie in 1749; sloping van de oude kapel in 1839, waarbij alleen het koor bewaard bleef, en bouw van de huidige neoclassicistische kerk naar ontwerp van architect Louis Spaak; in 1850, bouw van de westtoren naar ontwerp van architect Dumont.
De huidige plattegrond beschrijft een driebeukige kerk van vier traveeën, met vierkante westtoren en een koor van twee rechte traveeën met driezijdige sluiting, geflankeerd door twee zuidelijke sacristieën en een kapel ten noorden.
Vierkante bakstenen westtoren van drie geledingen met ingesnoerde naaldspits (leien) in strakke neoclassicistische stijl. Hardstenen waterlijsten scheiden de geledingen; hardstenen rondboogportaal met geriemde omlijsting en sluitsteen op de westelijke gevels; hierboven een rondboogvenster en een rondboognis met beeld van Sint-Lucia; rondboogvormige, bakstenen galmgaten, een op elke zijde; rechte muizentandfries onder de dakrand. Bakstenen schip met pseudobasilicale opstand; een zadeldak (leien) over midden- en zijbeuken; gecementeerde plint, banden, hoekbanden en omlijstingen der rondboogvensters. Bakstenen koor op een ijzerzandstenen plint, afgedekt door middel van een lager, afgesnuit zadeldak (leien); overhoekse, ongelede steunberen; brede ijzerzandstenen speklagen; ijzerzandstenen rondboogvensters met negblokken, waarvan twee gedicht. Open kapel met Christusbeeld (tweede helft 19de eeuw) onder lessenaarsdak tegen de noordzijde, opgetrokken in dezelfde stijl. Twee bakstenen zuidelijke sacristieën (eerste helft 19de eeuw).
Volledig bepleisterd, neoclassicistisch interieur; overwelving door middel van een tongewelf; zware aflijnende architraaf, gedragen door brede zuilen met achtkantige sokkel; vlak plafond boven de zijbeuken. Rondboogvormige triomfboog; tongewelf boven de rechte koortravee, halve koepel boven de apsis.
Mobilair: Onze-Lieve-Vrouw van de Wijngaard, eik (circa 1525); reliekhouder van Sint-Lucia (midden 18de eeuw).
Hoofdaltaar (eind 17de eeuw); zijaltaren (midden 19de eeuw). Rococo-preekstoel (circa 1750); gelijkaardige biechtstoel; barokke biechtstoel, gedateerd 1660 en voorzien van het wapen van prelaat Vaes van Averbode; lambrisering van het koor (begin 20ste eeuw).
Orgel van 1752, door J. Verbeucken van Geel, afkomstig van het begijnhof te Aarschot.
BROEDER MAX., Tessenderlo vroeger en Nu, pagina 183-186, 361-364, Kasterlee, 1960.
DE DIJN C.G., Monumentenroutes 1975 (Kunst en Oudheden in Limburg), Hasselt, 1975, pagina 11.
GEUKENS D., Fotorepertorium van het meubilair van de Belgische bedehuizen, Provincie Limburg, Kanton St.-Truiden, Brussel, 1977, pagina 39.
VANDERWAEREN, S., De Kapel van Engsbergen wordt herbouwd tot Kerk (Ons Dorp, IV, 1958/30, pagina 1, 4).
Bron: SCHLUSMANS F. met medewerking van GYSELINCK J., LINTERS A., WISSELS R., BUYLE M. & DE GRAEVE M.-C. 1981: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Hasselt, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 6n2 (He-Z), Brussel - Gent. Auteurs: Schlusmans, Frieda Datum: De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)
Aanvullende informatie
Het kerkhof rond de Sint-Luciakerk werd pas in 1804 aangelegd en ingewijd. Dit gebeurde nadat de kapel in 1803 door de bisschop van Luik tot hulpkapel werd aangeduid en "onafhankelijk van de succursale van Tessenderlooz" werd verklaard.
Het kerkhof bestaat begin 21ste eeuw uit een grasveld met daarin verschillende verspreid liggende grafmonumenten, het geheel aan de straatzijde omgeven door een lage haag.
