is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Bedevaartsoord Kruiskensberg
Deze vaststelling is geldig sinds
is aangeduid als beschermd monument Bedevaartsoord Kruiskensberg
Deze bescherming is geldig sinds
is deel van de aanduiding als beschermd cultuurhistorisch landschap Kruiskensberg en omgeving
Deze bescherming is geldig sinds
is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Kruiskensberg
Deze vaststelling was geldig van tot
Oude bedevaartplaats waarvan de oorsprong zou opklimmen tot de 13de eeuw. Kapel van 1861, ijzeren kruis van 1864, opgericht begin 1865 en zeven omringende kapelletjes met een kruisweg uit 1895, gelegen op een hoogte met aan de voet vijf waterputten van 1691, als symbool van de wonden van de gekruisigde Christus.
Hoogdag voor de kapel was de bedevaart van Goede Vrijdag met tezelfdertijd een jaarmarkt. Volgens de legende ontstond het bedevaartsoord toen een schaapherder circa 1260 van koorts genas door de heilzame werking va het water uit de bron op de Lieve-Vrouweheide te Bevel, als aandenken plaatste hij een houten kruis op de berg waar debron ontsprong. In 1691 werd de bron van de bedevaartplaats omgevormd tot vijf waterputten.
Centrale, neoclassicistische kapel van twee traveeën + portiek onder zadeldak (nokrichting parallel aan de straat, kunstleien), opgericht in 1861 zie inscriptie). Rechthoekige, witgeschilderde baksteenbouw met portiek op bruin geschilderde Dorische zuilen. Betraliede korfboogvensters met ijzeren roeden en deur in een bruin geschilderde omlijsting met bekronend kruismotief. Bepleisterden beschilderd interieur met tongewelf.
Rondom de kapel: zeven witgeschilderde spitsbogige, kruiswegkapelletjes van 1895 met telkens afbeeldingen van twee staties in spitsboognissen.
Vóór de kapel: monumentaal kruisbeeld op hoge, beschilderde sokkel met in het Latijn en in het Nederlands een spreuk van Joannes Chrysostomus als opschrift, tevens vermelding van de oprichter (F. Le Grelle) en het bouwjaar (MDCCCLXIV).
Ten zuiden van de kapel: vijf, lager gelegen, stenen waterputten met arduinen dekstenen en ten zuidwesten moderne natuurstenen piëta van 1961, gesigneerd Jos Jacobs.
Bron: KENNES H. & STEYAERT R. 1997: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Antwerpen, Arrondissement Mechelen, Kantons Duffel - Heist-op-den-Berg, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 13n4, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Steyaert, Rita
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)
Op de kabinetskaart van de Ferraris (1770-1778) worden binnen het heidegebied op de ‘H. Cruys Berghe’ enkele putten weergegeven. De Kruiskensbaan was reeds goed herkenbaar en vormde min of meer de grens tussen de bospercelen en akkers ten zuiden ervan en de heide ten noorden ervan. Bij Vandermaelen (1854) was het grootste gedeelte van de heide bebost. Op de ‘Kruyskensberg’ wordt te midden van het omliggende bos een kapel op een verhoging in het landschap weergegeven.
Deze situatie blijft ongewijzigd tot vandaag.