Klooster van het Convent van Bethlehem met voormalige directeurswoning rechts, heden deel uitmakend van de "V.Z.W. Convent van Bethlehem", polyvalent complex gericht op gezondheidszorg en onderwijs.

Historiek

In 1652 vestigden zich een aantal begijnen te Duffel, die afkomstig waren van Oisterwijk (Nederland), waar ze verdreven werden; vanaf 1680 hadden ze hun verblijfplaats op het Kerkplein nabij de Sint-Martinuskerk, op de plaats van het huidige klooster. Geleidelijk verwierven ze de hele rij huizen tegenover de kerk. Ze legden zich toe op ziekenzorg aan huis, onderwijs aan meisjes en hulp aan de parochiepriesters; vanaf 1790 startten zij met de verzorging van geesteszieke vrouwen.

De oude gebouwen aan het Kerkplein moesten in 1846 plaats ruimen voor een nieuw klooster naar ontwerp van architect E. Van Cuyck (Antwerpen). Verdere uitbreiding in de loop van de 19de eeuw met onder meer de oprichting van een huiskapel, voltooid in 1852 maar in 1875 reeds volledig vernieuwd; nieuwe statuten vanaf 1871, de begijnen werden kloosterlingen, de zogenaamde "zusters norbertienen".

Gebouwen nagenoeg volledig verwoest tijdens de Eerste Wereldoorlog; enkel de kapel bleef gedeeltelijk gespaard en zou vanaf kerstmis 1914 tot in 1923 dienst doen als parochiekerk. Onmiddellijk na de oorlog, heropbouw van het klooster naar ontwerp van J. Van Hoenacker en J. Van Beurden, voltooid in 1924; uitbreiding in de Stationsstraat naar ontwerp van J. Vanhoenacker van 1924; latere uitbreidingen en paviljoenen naar ontwerp van A. Minner; A. Van Winkel was algemene aannemer. In 1934 deels ingericht als kliniek; door de voortdurende groei werd in 1958 een afzonderlijke kliniek, de zogenaamde "Sint-Norbertuskliniek" geopend ter plaatse van de voormalige kloosterboerderij; het oude gebouw van 1924 werd heringericht als klooster.

Na de Eerste Wereldoorlog tot op heden: toenemende uitbreiding tot een aaneengesloten complex langsheen de Stationsstraat en Rooienberg, onder meer door inpalming van de voormalige kloostertuin, de kleiputten van steenbakkerij Ter Elst (zie Stationsstraat en Ter Elstlei) en van het domein van de familie Gevers met het zogenaamde "kasteel Wouwendonk", (de toegangsdreef, met name de verbinding tussen de Stationsstraat en het kasteel bleef bewaard in de huidige aanleg); het kasteel werd ingericht als verpleegsterschool, zie Rooienberg nummer 21B. Sedert de stichting uitgegroeid tot een indrukwekkend ensemble van kloostergebouwen, scholencomplex, psychiatrische instelling en algemeen ziekenhuis met als gevolg een sterk beeldbepalende inplanting met diverse constructies en paviljoenen in Duffel-West tussen het centrum en de spoorlijn Brussel-Antwerpen.

Beschrijving

Indrukwekkend art-decogetint kloosterpand van 1924 tussen de Stationsstraat en Rooienberg. Onderkelderd bakstenen complex met symmetrisch opgevatte voorgevel, verspringende volumes van drie tot drie en een halve bouwlaag onder plat dak; decoratieve verwerking van diverse tinten van baksteen. Lijstgevels geritmeerd door gevelhoge pilasters, die iets boven de dakrand uitsteken en waartussen eenvoudige rechthoekige vensters werden uitgespaard in gevelhoge nissen die eindigen op een boogfries. Diverse vensters op de benedenverdieping zijn voorzien van mooi glas in lood met bloemmotieven. Middenvleugel van dertien traveeën met latere, achteruitwijkende bovenverdieping en hogere middenpartij van drie traveeën met Sint-Norbertusbeeld en rondbogige toegangsdeur. Links ervan gedenksteen verwijzend naar de inrichting als Brits militair hospitaal tijdens de Tweede Wereldoorlog. Twee vooruitspringende hoekpartijen van elk drie traveeën. Op de hoek met de Stationsstraat torenvormige travee en achtzijdige schouw.

Interieur opgeknapt in 1950 met plaatsing van tot op heden bewaarde lift en marmeren lambrisering; deuren eveneens van 1950; enkele vensters behielden hun paneeltjes met glas in lood van circa 1924. Neoclassicistische hal met gedenkstenen rechts verwijzend naar de inhuldiging van het herbouwde klooster in 1924 en links naar de terugkeer van de zusters na de Tweede Wereldoorlog. Veranda van 1931 met glas in lood. Voorportaal kapel met vier grote schilderijen betreffende Sint-Norbertus van E. Wante.

Aansluitende bakstenen kapel ten westen van het hoofdgebouw: de door diverse uitbreidingen complexe plattegrond vertoont de oude kapel van 1875 als middenbeuk (vier traveeën) met halfrond koor; de rechter vleugel, opgevat als langgerekte eenbeukige noordelijke transeptarm van vijf (+ twee latere) traveeën met klokkentorentje, is een uitbreiding van 1910, zie gedenksteen in oostgevel. Deels beschadigd tijdens de Eerste Wereldoorlog, doch spoedig hersteld en in gebruik als parochiekerk tot 1923. Linker zijvleugel, opgevat als eenbeukige zuidelijke transeptarm van vier traveeën, aangebouwd in 1931, speciaal voor de zustergemeenschap; de hoogte werd hier opzettelijk laag gehouden, zodat erboven een twaalftal kamertjes konden gemaakt worden voor zieke zusters, die op die manier de diensten konden bijwonen. Laatste vergroting van 1939 toen de middenbeuk van 1875 werd verruimd met twee zijbeuken; de bewaarde gedenksteen verwijzend naar het bouwjaar 1875 werd verplaatst naar de gevel van de zogenaamde "Kleine Kapel", waar ook het oorspronkelijke houten altaar een onderkomen vond. Tegelijkertijd werd de rechter vleugel verlengd, zie gedenksteen in westgevel, en werd de sacristie vergroot; houten altaar, preekstoel en communiebanken werden vervangen door marmeren meubilair naar ontwerp van J. Van den Broeck (Antwerpen) en een doopkapel werd ingericht. Apsis beschilderd met imitatiemozaïek van de Christus Pantocrator door de plaatselijke kunstschilder J. Walgrave, zie Leopoldstraat nummer 41; hij schilderde ook de "Oostenrijkse" kruisweg voor de rechter vleugel; in de middenbeuk kruisweg (1940), geschilderd door E. Wante (Antwerpen); grote diversiteit aan glasramen, onder meer van de glazenier F. Crickx (Jette), een symbolisch glasraam ter ere van het jubeljaar van de congregatie van 1990 uitgevoerd door J. Weygant, naar ontwerp van G. De Breucker. Orgel van de Duffelse firma Stevens, 1912.