erfgoedobject

Parochiekerk Onze-Lieve-Vrouw van de Oude Bareel

bouwkundig element
ID
26720
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/26720

Juridische gevolgen

Beschrijving

De parochiekerk Onze-Lieve-Vrouw van de Oude Bareel werd opgetrokken in 1930 in modernistische stijl naar ontwerp van architect Valentin Vaerwijck.

Historiek

De oudste nederzetting te Oostakker moet gesitueerd worden in de 2de eeuw voor Christus. In 639 werd de nederzetting Sloten, gesticht vanuit Oostakker, gekocht door Amandus en eigendom van de Sint-Baafsabdij. Tot ver in de 19de eeuw bleef de regio een landbouwgebied. Oude Bareel was een dunbevolkte wijk van Oostakker en sinds eeuwen landbouwers. Pas in de tweede helft van de 18de eeuw vestigen niet landbouwers zich in de wijk. De arbeiders voor het geïndustrialiseerde Gent vestigden zich vooral langs de Antwerpse Steenweg. In de 20ste eeuw werd de achterliggende zone ingevuld.

De gestaag aangroeiende bevolking voor op Antwerpse en Dendermondse steenweg was voor religieuze diensten en onderwijs aangewezen op Oostakker of Sint-Amandsberg. De bevolking wenste een eigen kerk. Op 17 oktober 1928 werd de nieuwe parochie Oude Bareel opgericht. De ontwikkeling van het gehucht komt reeds op gang in het begin van de 20ste eeuw. Vanaf schooljaar 1911-1912 is er een schooltje. In 1929 wordt een Visitatieklooster opgericht op de Oude Bareel. De reeds bestaande schoolkapel gaat nu dienst doen als kloosterkapel. Vanaf 1907 ijvert pastoor Cap (Sint-Amandsberg) voor een kerk op Oude Bareel. Architect Jan Rooms tekent in 1911 plannen die echter tijdens en kort na de Eerste Wereldoorlog in de kast belanden wegens financiële tekorten. In 1928 wordt Oude Bareel eindelijk een onafhankelijke parochie en toen moest er een kerk gebouwd worden. Daar de nieuwe parochie deels op grondgebied van Sint-Amandsberg en deels op dat van Oostakker lag dienden beide gemeenten akkoord te gaan met de oprichting. Oostakker weigerde en zal van dan af steeds dwars liggen.

Eind 1930 heeft Valentin Vaerwijck in opdracht van Pastoor Lippens de plannen voor de kerk af. Voor de bouw werd in zee gegaan met bouwonderneming Van Herrewege en De Wilde. De eerste steen werd gelegd door de Bisschop van Gent op 25 september 1932. Zeven maand later werd het kruis van de toren gewijd. Nog hetzelfde jaar werden de glasramen van Joep Nicolas uit Roermond verzonden. Op zondag 23 juli 1933 werd tijdens de mis van 9.00 uur de kerk ingezegend. De weekkapel werd ingericht in de oude sacristie en ingewijd in 1975. In 1977 werd het hoofdaltaar verplaatst en verbouwd.

Beschrijving

De kerk is gelegen op de hoek van Antwerpse Steenweg en Beelbroekstraat. Ze wordt omgeven door groenaanleg eveneens ontworpen door Valentin Vaerwyck.

De parochiekerk Onze-Lieve-Vrouw van de Oude Bareel is een moderne gele baksteenbouw in versoberde traditionele stijl met art deco-invloeden naar ontwerp van Valentin Vaerwijck. De plattegrond is gebaseerd op de traditionele kerkaanleg: rechthoekig schip met uitgebouwd hoofd- en zijportaal en doopkapel, licht uitspringend transept, vierkante toren op de hoek tussen rechte koorsluiting en transeptoksel. De architect baseert zich op de decoratieve baksteenarchitectuur (van de Amsterdamse School) door het gebruik van verschillende verbanden, baksteenfriezen en muurvlechtingen.

Tegen de noordgevel werd een gesculpteerde calvarieberg aangebracht. Het opschrift luidt "Opgericht door de vrienden van het kruis". Langs de noordzijde boven de toegangspoort zien we een afbeelding van de Maagd Maria met als opschrift "Ave Maria gratia plena dominus tecum ora pro nobis semper", in de gevelwand van de doopkapel is een afbeelding van Sint-Jan de Doper en het opschrift "ego te Baptizoin nomine patris et filii spiritus sanctus" zichtbaar. Het hoofportaal is bekroond met een Christus waarbij de tekst "Christus vincit Christus regnat Christus Imperat in Aeternum". Alle sculpturen zijn van de hand van Oscar Sinia.

De glas-in-loodramen zijn van de hand van Joep Nicolas (getekend) en gedateerd 1933. Het niet figuratieve werk werd niet getekend. Bijgevolg is onduidelijk of ze uit hetzelfde atelier komen. Het glasraam in het koor werd geschonken door de familie De Scheemaecker uit Sint-Amandsberg. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden de ramen veilig opgeborgen en na de oorlog hersteld en herplaatst door Johan Geysen uit Destelbergen (1947).

Het raam in het koor stelt in 15 taferelen de hemel, aarde en hiernamaals voor. De bovenste zone, de hemel, toont van links naar rechts: musicerende engelen, Maria en vrouwelijke heiligen, Drie-eenheid, Johannes de Doper en mannelijke heiligen en zingende engelen. De middelste zone, de aarde, toont van links naar rechts: arbeiders, vissers, gekroonde hoofden, landbouwers en geleerden / kunstenaars. De onderste zone trakteert de kijker op het hiernamaals: redding uit het vagevuur, hel en hemel / aards paradijs.

In het schip zitten nog acht glasramen met opschriften:

  • "Gij zult ten minste eens 's jaars uwe biecht spreken"
  • “En nutten omtrent paschen het lichaam des Heeren", centraal afbeelding H. Jozef met opschrift "Sancte Joseph O.P.N."
  • "Bemint God uit geheel uw hart geheel uw ziel en geheel uw verstand", centraal afbeelding H. Ernest "Sancte Arnest O.P.N."
  • "Bemint in alles uw naaste als u zelve om God"
  • "Op aarde geboren en hier herboren eeuwig uitverkoren"
  • "De geboden heiligendagen zult gij vieren", centraal afbeelding Heilige Valentinus "Sanctus Valentinus Ora Pro Nobis"
  • "En dan ook mis hooren met goede manieren", centraal afbeelding van H. Mario "Sancta Mario Ora Pro Nobis"
  • "Geen geboden vastendagen zult gij breken"

De andere ramen en de deuren bevatten niet figuratief glas-in-lood. In de weekkapel werden twee ramen van het atelier Mesdach verwerkt (1975).

De architecturale vormgeving met onbedekte materialen van het exterieur werd hernomen in het interieur: baksteen, marmer, natuursteen, hout. Het kerkschip bestaat uit drie beuken en vier traveeën. Het schip, transept en koor worden van elkaar gescheiden door grote ellipsvormige triomfbogen. Het koor wordt nogmaals opgedeeld door de plaatsing van een kleinere triomfboog op marmeren zuilen. Ook tussen hoofd- en zijbeuken zitten ellipsvormige bogen. Er zijn geen gewelven, de houten dakconstructie is van in de kerk zichtbaar. De enige decoratie in de kerk bestaat uit architecturale elementen als baksteenfriezen, basementen en kapitelen / sokkels in zandsteen.

De altaren zijn opgetrokken uit rode gevlamde marmer. Links staat het Maria-altaar met als opschriften "Monstra te esse matrem sumat per te preces" en rechts het sacramentsaltaar met volgende opschriften: "Christum regem adoremus dominanten gentibus" en "Qui se manducantibus dat spiritus ping vedinem". De deur van het tabernakel is in koper en draagt de afbeeldingen van de vier evangelisten. Het hoofdaltaar stond tot 1977 in het koor maar werd toen verplaatst naar de viering. Het eveneens roodmarmeren altaar stond vroeger onder een baldakijn dat echter gesneuveld is in 1977. De zuilen bleven bewaard maar de hemel verdween. Links en rechts van het altaar, in de viering, staan nog twee preekstoelen in marmer. Tot slot in het transept nog drie houten biechtstoelen in art decostijl. Verspreid over de kerk staan twee plaasteren Art Decobeelden en een aantal kandelaars opgesteld. In het koor bevindt zich tevens een gedenkplaat met de namen van de stichters der kerk: " A° "Di 1932 die 25 sept. / Posuit Excmus A C Revmus Hon. Coppieters Epus Gand / Aedificavit Rev Domnus Hyac. Lippens Pastor" Het orgel werd in 1936 ingespeeld en is van de firma Jules Anneessens-Tanghe uit Menen: "leveraars van Z.H. den Paus". J. Anneessens heeft zeer veel orgels gebouwd en verbouwd. Het atelier produceerde instrumenten van een doorsnee kwaliteit.

De aansluitende sacristie is naar exterieur zeer interessant maar binnenin sober uitgewerkt. Trapleuning, vloeren en binnenschrijnwerk zijn nog origineel.

  • DE SMET F. 1932: Valentin Vaerwijck, Zijn werk, Brussel.
  • DEMEY A. 1993: Valentin Vaerwyck van oud-Vlaendren tot nieuw provinciehuis, Gent.
  • MEGANCK L., POULIN N., DEMEY A. 1995: Het Miljoenenkwartier een Gentse woonwijk uit het Interbellum, Gent.

Bron: Onroerend Erfgoed, digitaal beschermingsdossier DO002286, Parochiekerk Onze-Lieve-Vrouw Oude Bareel
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Onze-Lieve-Vrouw van de Oude Bareel [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/26720 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.