erfgoedobject

Zwartzusterklooster

bouwkundig element
ID
27292
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/27292

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Zwartzusterklooster
    Deze vaststelling is geldig sinds

  • is aangeduid als beschermd monument Zwartzusterklooster
    Deze bescherming is geldig sinds

  • is deel van de aanduiding als beschermd stads- of dorpsgezicht, intrinsiek Stadskern Oudenaarde
    Deze bescherming is geldig sinds

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Zwartzusterklooster
    Deze vaststelling was geldig van tot

Beschrijving

Voormalig zwartzusterklooster. Gelegen ten zuidwesten van de Pamelekerk. Lichtgeelgeschilderde kloostergebouwen met in grote lijnen T-vormige plattegrond en volledig ommuurde kloostertuin ten zuiden, waarin een oude Buxus Sempervirens.

Vermoedelijk opgericht in de tweede helft van de 13de eeuw en geplaatst onder patronaat van Heilige Augustinus. De zusters stonden in voor ziekenverzorging en onderwijs. Huidige kloostergebouwen vermoedelijk grotendeels daterend van na de zware beschadiging bij de belegering van Oudenaarde door de Franse generaal d'Humières in 1684. Bewoond door zwartzusters tot 1968. Van 1968 tot 1988 school voor jonge mentaal gehandicapten. Heden kleuterschool en op bovenverdieping klooster.

Ingang

Voorheen opgenomen in vier meter hoge blinde afsluitingsmuur, gesloopt in 1989. Neogotisch bakstenen en witgeschilderd poortgebouwtje met drie licht getoogde deurtjes in rechthoekige grijsgeschilderde omlijsting met kroonlijst. Middenpartij uitgebouwd als trapgeveltje met rondboogvormige beeldnis met beeld van Heilige Augustinus, en bekronend kruis.

Kapel

Kapel ingeplant ten zuidwesten van het complex met ten zuiden ervan een lage overwelfde gang onder lessenaarsdak (pannen) leidend naar de aangebouwde doch nu gesloopte druivenserre en ten noorden aangebouwde sacristie onder mank dakschild. Naar westen georiënteerde eenbeukige kapel onder mank zadeldak (leien) met houten klokkentorentje. Enkel in de zuidelijke gevel drie spitsboogvormige vensters met geprofileerde dagkanten en doorlopende booglijsten en sporen van twee gedichte vensters.

Interieur. Muren in neogotische stijl met imitatievoegen geschilderd. Overwelfd met beschilderd gedrukt houten tongewelf uit de 19de eeuw. Westgevel, architecturale trompe-l'oeil rond altaar.

Mobilair. Schilderijen: "De extase van de Heilige Theresia van Avila" van 1692, "De Heilige Augustinus in verering voor Maria" van 1692, en "De voorspraak van Maria ten voordele van de zielen uit het vagevuur" (eind 17de eeuw).

Beeldhouwwerk: Vijf polychrome plaasteren heiligenbeelden op sokkels. Houten portiekaltaar in barokstijl uit de 17de eeuw en 19de of 20ste-eewse beschildering in imitatiemarmer, houten hoogreliëf van Sint-Augustinus boven altaar met marmerstuc, antependium met grisaille. Fraai tabernakel van ebbenhout, ivoor en schildpad, gedateerd "Anno 1685". Neogotische 19de-eeuwse communiebank. 19de-eeuws kerkgestoelte opgesteld tegen de muren. Kruisweg met bas-reliëfs eveneens uit de 19de eeuw. Op doksaal kerkharmonium verborgen achter centraal paneel beschilderd met portretmedaillon en imitatie-orgelpijpen. Talrijke grafstenen in de vloer.

Klooster

Noord-zuid-gerichte westvleugel van twee bouwlagen onder zadeldak (leien) met dakkapellen. Oostgevel (straatzijde) met nog enkele oorspronkelijke getoogde kloosterkozijnen met zandstenen tussendorpel, één rechthoekige venster en sporen van gedichte vensters. Westgevel (tuinzijde) op zandstenen plint met verbrede benedenvensters met kleine roedeverdeling en behoud van oude ontlastingsbogen, en smalle getoogde bovenvensters.

Op benedenverdieping, spreekkamer en salon met 18de-eeuwse schouwen, op bovenverdieping dormitorium, oorspronkelijk voorzien van cellen met houten wanden, nu verdwenen.

Tegen oostgevel aangebouwde kloostergang van één bouwlaag en zeven traveeën met spitsboogvensters voorzien van glas in lood met voorstelling van de "VII Weeën" in een centraal medaillon en afgedekt met lessenaarsdak (leien). Bepleisterde kruisgewelven, in slotsteen van vierde traveeën gedateerd 1638.

Tussen de kloostergang en sacristie, gang van twee traveeën met stucgewelf en de letters S.C.V.H. Gang in het verlengde van de kloostergang, leidend naar kapel, refter en oostvleugel, overwelfd met graatgewelf versierd met druivenranken en opschriften Anno 1684 (in spiegelbeeld).

Ten zuiden van de oostvleugel gelegen aanbouwsel met op begane grond refter of kapittelzaal en op bovenverdieping slaapcellen; vier traveeën en twee bouwlagen onder zadeldak (pannen). Westgevel met plint van Doornikse steen met benedenvensters voorzien van zandstenen negblokken en doorlopende banden. Op bovenverdieping steekboogvensters gevat in omlijsting van platte banden en voorzien van kroonlijst met sluitsteen. Zandstenen ruitvormige tegel met inscriptie "IHS Memorie van dheer Frs Dhondt Anno 1715" tussen de middelste benedenvensters.

Fraai interieur van refter: gestucte tongewelven in barokstijl met drie versierde gordelbogen, gedateerd Anno 1715; wanden volledig bekleed met schilderijen op doek uit de eerste helft van de 18de eeuw, dertien waarvan twee gedateerd 1716; houten schouw met onderboezem bekleed met paars-witte tegels en bovenboezem versierd met schilderij van 1720 voorstellend Sint-Augustinus die aan de zusters de nieuwe kloosterregel overhandigd na de vernieling van 1684.

Oostvleugel van zeven traveeën en twee bouwlagen afgedekt met zadeldak (leien) met dakkapellen. Noordgevel (straatzijde) met rechthoekige benedenvensters en kleinere steekboogvormige bovenvensters, voorzien van kleine roedeverdeling.

Interieur. Zogenaamde winterkeuken bekleed met wit-blauwe siertegels (18de eeuw) over de volledige hoogte op een plint met paars-witte tegelbekleding, de schouwboezem is beschilderd met imitatietegels, in oostmuur steekboogpoortje in geschilderde bakstenen omlijsting voorzien van neuten, oren en waterlijst.

Voormalige infirmerie ondergebracht in aansluitend achteruitspringend gebouwtje boven een gewelfde kelder. Opkamer voorheen voorzien van renaissancelambriseringen en erkervormig uitspringend toilet.

Alleenstaand bakstenen gebouwtje ten westen in de tuin, vermoedelijk uit de 19de eeuw ter vervanging van een ouder gebouw minstens opklimmend tot de eerste helft van de 18de eeuw (zie reliëfplan van 1746). In de loop van de 19de eeuw in gebruik als bakkerij en brouwerij. Gevel verfraaid met vermoedelijk later aangebracht reliëf. Bovenverdieping toegankelijk via vierkant bakstenen traptorentje onder tentdak (pannen), aangebouwd tegen achtergevel en haakse bakstenen aanbouw van drie traveeën met één bouwlaag onder zadeldak (pannen); gedrukt spitsboogdeurtje, getralied venstertje en reliëfsteen; in rechtse zijgevel gedicht kruiskozijn. Binnenin bewaarde oven en één grote ruimte met geprofileerde moerbalken op de gelijkvloerse verdieping.

  • DEVOS P., Het Zwartzustersklooster te Oudenaarde, Monumenten en Landschappen in Oudenaarde (5), Oudenaarde, 1993, p. 62-68.
  • SCHEERLINCK P., De zwarte zusters te Oudenaarde en het zwartzusterhuis van Pamele, Oudenaarde, 1984.
  • VANDERSTRAETEN E., Recherche sur les communautés religieuses et les institutions de bienfaisance établies à Audenarde, depuis le XIIe siècle jusqu'à la fin du XVIIIe, I, Oudenaarde, 1858, p. 39-44.
  • VAN DE VYVERE P., Audenaerde et ses monuments, Oudenaarde, 1913, p. 100-115.

Bron: BOGAERT C., LANCLUS K., TACK A. & VERBEECK M. 1996: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur Provincie Oost-Vlaanderen, Arrondissement Oudenaarde, Stad Oudenaarde met fusiegemeenten, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 15n1, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Bogaert, Chris; Lanclus, Kathleen; Verbeeck, Mieke; Tack, Anja
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Zwartzusterklooster [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/27292 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.