Plattelandskerkje fraai gelegen op de helling van de zogenaamd Edelareberg met omringend kerkhof en geflankeerd door klooster (nummer 59A-C, 61-A-B) en pastorie (nummer 63). Volledig ommuurd kerkhof, monumentale graven uit begin 20ste eeuw op het noordelijk gedeelte, ommuurd zuidelijk gedeelte aangelegd in 1907 onder leiding van A. Eggermont. De muur aan de straatkant werd heropgebouwd in 1963 naar ontwerp van A. Mas.

Historiek

Oudste vermelding in 1110, wanneer ze samen met de altaren van Pamele, Leupegem en Volkegem aan de abdij van Ename geschonken werd. In 1115 vermeld als afhankelijk van de kapel van Pamele. Vermoedelijk dateren de oudste delen van de huidige kerk nog uit de 13de eeuw. Circa 1400 uitgebreid door toevoeging van westelijke travee met toren en vergroting van koor in baksteen. Iets later toevoeging van transept. Diverse verbouwingen in de 17de eeuw, onder andere aan koor, dakpannen, glasramen, toren. Kleine romaanse vensters in de 18de eeuw gewijzigd. Begin 19de eeuw werden sacristie en altaar verplaatst naar dicht gemetseld westelijke portaal en portaal overgebracht naar koor. Kort erna kwam de kerk in verval en werd zij voor de eredienst verlaten. Restauratie en herinrichting van de parochie vanaf 1876; kerkwijding op 31 mei 1893. Herstellingswerken: aan de torennaald naar ontwerp van A. Eggermont in 1911 en door Gilbert Decordier in 1938. In 1973 gewelven en bedaking door brand vernield gevolgd door restauratie onder leiding van architect Paul Vossaert.

Beschrijving

De plattegrond ontvouwt een eenbeukig schip van drie traveeën met westelijke toren boven portaal en aangebouwde ronde traptoren ten noorden, transept van twee traveeën en rechthoekige vlak afgesloten koor ten oosten geflankeerd door veelhoekige sacristieën. Opgetrokken uit bak- en natuursteen, namelijk zandsteen en hardsteen. Resten van Doornikse steen in de onderbouw van het schip. Westelijke gevel met zware vierkante toren uit de 15de eeuw. Korfboogportaal met eiken vleugeldeur met deurklopper en ijzerbeslag, vermoedelijk van de restauratie in 1876, gevat in zandstenen omlijsting. Erboven spitsboogvormig vierlicht. Toren van vier geledingen, geflankeerd door kruissteunberen, en bekroond met ingesnoerde achtkantige naaldspits. Luikamer met twee gekoppelde galmgaten in zandstenen omlijsting. Zijgevels verlicht door twee spitsboogvormige tweelichten in zandstenen omlijsting. Sterk gerestaureerd zuiderkant. Tussen de vensters van de noordelijke zijgevel, calvarie met witgeschilderde terracottabeelden onder houten luifel. Transeptgevels afgelijnd met hoekblokken en verlicht door hoog gotisch vierlicht. Noordelijke transeptarm versierd met metselaarsteken en verweerde en verminkte laatgotische bas-reliëf met "Graflegging" in fraai gesculpteerde zandstenen nis. Koor en sacristieën nagenoeg volledig heropgebouwd.

Interieur

Na brand volledig gerestaureerd of vernieuwd, ook houten spitstongewelf. Tegen westelijk portaal twee aangebouwde natuurstenen halfzuilen met koolbladkapiteel.

Mobilair

Beeldhouwwerk: beeld van Sint-Martinus door Mathias Zens, 1887.

Het oude meubilair werd bij restauratie in 1876 en later vervangen. Twee zijaltaren, toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw en Sint-Jozef, van 1879, retabel van zuidelijk zijaltaar vernield. Eiken kansel en biechtstoel in neogotische stijl van 1879. Orgel van gebroeders Joris, voor 1911, gerenoveerd door J. Anneessens in 1947.

Op doek geschilderde kruisweg door E. Boelens van 1909. Brandglasramen in koor van 1880. Twee arduinen grafplaten in de kerkvloer met ligfiguur van de overledene uit de 16de eeuw.