Historiek

Kasteel "Ter Donck(t)", ook wel "Goed ter Donct", "de Donckt" of "te Donck" genoemd, naar het Germaanse "donk", een "lichte bodemverhevenheid midden een lager gelegen, moerassig gebied", volgens N. Kerckhaert door de Franken bij voorkeur uitgekozen om er half versterkte hoeven te bouwen.

Afgezonderde ligging middenin een groene beboomde zone, in de Scheldevallei; voorheen omwald kasteel van de afzonderlijke heerlijkheid Ter Donct of Van der Donckt, een rechtstreeks leen van het Hof van Pamel en pas vanaf de tweede helft van de 18de eeuw gevoegd bij de heerlijkheid Berchem. Inplanting opklimmend tot minstens de 13de eeuw (woontoren ?), in de loop van de 16de eeuw aangepast als "huys van plaisance" voor Philippe Pielvake; verval vanaf de 17de eeuw, kasteel gedegradeerd tot kasteelhoeve of landgoed, dat werd hersteld in jaren 1790. De omwalling werd gevoed door de Molenbeek en grotendeels gedempt midden 19de eeuw.

Het kasteel omvatte een wal met brug, waarvan in het zuidwesten een deel als vijver is bewaard, een kapel, schuur en stallen, een duivenhok, wagenhuis, bakoven en ten oosten een neerhof.

Beschrijving

Heden rest het noordoostelijk georiënteerd T-vormig verankerd gebouw van vijf traveeën en twee bouwlagen onder leien zadeldak, met verhoogde begane grond en verschillende bouwsporen. Ten oosten, rechthoekig oudste gedeelte van twee traveeën, onderkelderd (tweevoudige kelder met tongewelf) en mogelijk opklimmend tot de 13de eeuw, 80 tot 90 centimeter dikke muren voornamelijk opgetrokken uit Doornikse kalksteen, wellicht begin 16de eeuw met drie traveeën, ten noordwesten uitgebreid tot T-vormig gebouw van rode bak- en zandsteen met omlopende pui- en waterlijsten. Ronde traptoren in derde travee. Beide zijgevels met aandaken, vlechtingen en rechthoekige bovenvenster. Verschillende gedichte en aangepaste rechthoekige vensteropeningen uit begin 16de eeuw met zandstenen negblokken, bakstenen ontlastingsbogen en/of rollagen en luikduimen. Verschillende metselaarstekens van gesinterde baksteen, voornamelijk in de noordwestelijke zijgevel.

Noordoostelijke voorgevel voorzien van sterk verweerde en quasi onleesbare bas-reliëfs en wapenschilden. Twee rechthoekige keldergaten. Eerste twee traveeën met twee kruisvensters, beneden aangepast tot segmentbogige getraliede vensters, op bovenverdieping met ertussen sporen van vroegere rondbogige muuropening. Ronde traptoren van drie geledingen, oorspronkelijk hoger en afgedekt met kegelspits, kleine beluikte vensters waarvan onderste getralied. Vierde travee bewaart korfboogdeuromlijsting met waterlijstje en negblokken waarboven bolkozijn, rechthoekig bovenvenster. Verweerd wapenschild met laatgotische schriftrol, volgens bronnen mogelijk wapen van Philippe Pielvake. Vijfde travee, vooruitspringende vleugel met trapgevel met negblokken en gedicht kruisvenster op beide bouwlagen. Sterk verweerde wapenschilden, onderste met Bacchus te paard op een ton met opschrift "wy by", bovenste volgens bronnen met zinnebeelden van Karel V met de twee Herculeszuilen en de kernspreuk "plus oultre". Gedicht venster in geveltop. Ten Oosten, zijtrapgevel met grotendeels gedichte kruisvensters, beneden met sporen van spitsbogig venster in bovenvlak, idem en volledig gedicht in noordwestelijke zijgevel.

Noordwestelijke zijgevel, beneden quasi volledig gedichte grotere kruisramen waartussen gedichte rechthoekige muuropening, twee kruisramen op tweede bouwlagen en metselaarstekens van gesinterde baksteen, rechthoekig bovenvenster.

Zuidwestelijke achtergevel van Doornikse steen en rode baksteen met in twee eerste traveeën, getoogde getraliede benedenvensters met luikduimen en in derde travee, klein getralied bovenvenster in gedicht veld van groot rondboogvenster. In westelijke hoek, vooruitspringende vleugel, vroeger onder lessenaarsdak en met vlechtingen, in zomer 1991 aangepast tot hogere trapgevel.

Interieur

Eenvoudig interieur: twee kamers met verhoogde begane grond en met zware versierde moerbalken uit de 16de eeuw. De eerste kamer bewaart een mooie brede schouw naar gotische traditie met geprofileerde hardstenen wangen, haardwand bezet met intacte geglazuurde tegels met bloemmotief. Ten zuidoosten, iets hoger gelegen kamer van het oudste gedeelte met mooie moerbalken voorzien van sleutelversiering, rustend op versierde kraagstenen. Gelijkaardige moerbalken in twee bovenkamers, ten oosten kamer met vensterbankjes. Ten noordwesten, voormalig "kapelletje" met bakstenen bepleisterd kruisribgewelf met geprofileerde natuurstenen ribben op consoles.

Ten noorden, vroeger dienstgebouw uit eind 19de eeuw, begin jaren 1990 uitgebreid en aangepast.