De zone rond de Sint-Michielskerk, met de Ferdinand Maesstraat als centrale as, vormt de eigenlijke kern van de gemeente Waarloos. Centraal bevindt zich de kerk met omliggend kerkhof en het hulpgemeentehuis tussen lintbebouwing met burgerhuizen van meestal twee bouwlagen vanaf het vierde kwart van de 19de eeuw, alsook enkele alleenstaande woningen. Ten slotte is ook het café Brouwershuis, herberg bij een inmiddels verdwenen brouwerij, een belangrijk element binnen de dorpskern.

Het aan de straatkant ommuurd, opzij en achteraan omhaagd kerkhof wordt omringd door smalle paden. Het is gelegen op een kunstmatig ophoging. Grafstenen vanaf eind 19de eeuw, 17de-eeuwse grafzerk en 19de-eeuwse grafkelder van de adellijke familie della Faille, die sinds 1651 de titel "de Waerloos" had verworven, komen er voor. Vooral het gedeelte achter de kerk is interessant, met onder andere de graven van de Waarlose pastoors en andere aanzienlijke families, alle in de nabijheid van de grafkelder della Faille. Verder zijn er nog enkele mooie familiekelders en grafzerken, onder andere een tweetal met stenen kruisen van gesnoeide boomstammen op een Golgatha, verder nog het uitgestrekte grafperk van religieuzen, zusters apostolienen uit Antwerpen. Aan de ingang van de kerk bevinden zich twee rijen indrukwekkende taxus- en hulstheesters.

De rijhuizen die palen aan de voormalige brouwerij zijn historisch waardevol. Ze vormen een lijstgevel van acht traveeën en twee bouwlagen onder zadeldak uit de eerste helft van de 19de eeuw. Huis nummer 58 was vroeger voorzien van een steekboogvormige doorgang naar de brouwerij. Het betreft een vroeger gecementeerde, maar recent overschilderde, baksteenbouw met rechthoekige vensters en arduinen dorpels. In nummers 54 en 56 zijn de ramen op het gelijkvloers en beide deuren voorzien van vlakke arduinen omlijstingen. De eenvoudige houten kroonlijst met blokken bleef over de hele lengte bewaard evenals de fraai gedetailleerde voordeuren van de nummers 54 en 56.

Het hoekhuis met muurankers (1897) op nummer 74 in neotraditionele stijl heeft drie traveeën en twee bouwlagen onder leien zadeldak. Het is een verankerde baksteenbouw, met versieringen, boogomlijstingen en paneelwerk, in gele en zwarte baksteen in het gevelmetselwerk. De gelijkvloerse winkelpui is een verbouwing uit het derde kwart van de 20ste eeuw.

Aanpalend aan het gemeentehuis zijn de woningen Ferdinand Maesstraat 51-53 nog voldoende gaaf bewaard gebleven. Deze beide woningen van ieder twee traveeën en twee bouwlagen vormen een symmetrische baksteenbouw onder pannen zadeldak. De houten kroonlijst met blokken bleef bewaard evenals het schrijnwerk.