Het Klokkeven is grotendeels een oude groeve van een steenbakkerij. Het gebied wordt gekenmerkt door een kleinschalige verscheidenheid met structureel sterk verschillende vegetatietypes - gaande van lage pioniersvegetaties en graslanden tot struwelen, bossen en rietvelden - die de omgeving van een aantal grillig gegraven waterpartijen vormen.

Fysische geografie

Topografie

Het Klokkeven bevindt zich ten noordoosten van Oostmalle, tegen de gemeentegrenzen met Rijkevorsel en Brecht (Sint-Lenaarts) en de vroegere gemeentegrens met Westmalle aan. De gemiddelde hoogte van dit gebied bedraagt circa 27,5 meter +TAW.

Geologie en bodem

De tertiair-geologische kaart geeft aan dat in het Klokkeven de grijze, kwartsrijke, (half) grove, glimmerhoudende zanden met regelmatig dunne klei-intercalaties, schelpfragmenten, gerold hout, veen en (sideriet)keitjes van de Formatie van Merksplas (plioceen, 5,3 tot 2,6 miljoen jaar geleden) primeren. Tijdens het pleistoceen (2,6 miljoen tot 10 000 jaar geleden) werden hierop dekzanden afgezet, die gedurende het holoceen (10 000 jaar geleden tot heden) tot heden overdekt werden met zand van lokale herkomst.

Het gebied is grotendeels een oude groeve van een steenbakkerij. Het zuidelijk deel bestaat uit matig natte lemig zandgronden met sterk gevlekte verbrokkelde textuur B horizont en met klei-zandsubstraat beginnend op geringe diepte.

Vegetatie

Fytogeografisch behoort het Klokkeven tot het Kempens district. Ten tijde van de bescherming (1993) werden in dit gebied 132 plantensoorten waargenomen, wat overeenkomt met 11 procent van de in het Kempens district voorkomende plantensoorten. In het landschap komen als voornaamste socio-ecologische groepen de planten van matig bemeste of droge graslanden en van heiden, venen en schraallanden voor, evenals planten van struwelen en bossen en van zoete waters. In de laatst ontgonnen zones komen ook nog een aantal pioniersbegroeiingen voor. Die rijke variatie aan begroeiingstypen op een beperkte oppervlakte heeft een grote natuurwetenschappelijke en esthetische waarde tot gevolg.

De typische begroeiingen van een oligotrofe en mesotrofe omgeving zijn door ontginningen van allerlei aard voor het overgrote deel verdwenen in deze geografische streek. Een aantal begroeiingstypen zijn heel zeldzaam geworden. De planten van de natte heide, zoals bruine snavelbies, gewone dophei, kleine en ronde zonnedauw en trekrus zijn vrij zeldzaam tot zeer zeldzaam in het Kempens district en in Noord-België. Het zeldzaamheidscriterium geldt ook voor een aantal plantensoorten van de verlandingsvegetaties in zoete, matig voedselrijke, stagnerende wateren en van de pioniers in de natte humusarme gronden. Blauw glidkruid, hoge cyperzegge, moeraszegge, oeverzegge, rode schijnspurrie, rode ganzenvoet, bleekgele moerasdroogbloem, kleine duizendknoop en zomprus zijn zeldzaam tot zeer zeldzaam in Noord-België. Essentieel voor deze begroeiingstypen is de humusarme en de vochtige tot natte en voedselarme grond in het gebied.

Volgens de Biologische Waarderingskaart (versie 2, 1997-2010) komt in het zuidelijk deel van het Klokkeven overwegend eiken-berkenbos voor. De vennen worden weergegeven als oligotroof tot mesotroof ven. Het centrale deel bestaat uit struweelopslag van allerlei aard en gedegradeerde heide met dominantie van pijpenstrootje. Het noordelijk deel wordt deels ingenomen door vochtig wilgenstruweel op venige of zure grond en deels door een combinatie van eiken-berkenbos, struweelopslag van allerlei aard en gedegradeerde heide met dominantie van pijpenstrootje

Een kleinschalige verscheidenheid met structureel sterk verschillende vegetatietypes - gaande van lage pioniersvegetaties en graslanden tot struwelen, bossen en rietvelden - vormt de omgeving van een aantal grillig gegraven waterpartijen. Deze verscheidenheid, de aanwezigheid van niet-verontreinigd water en de ontoegankelijkheid van het gebied hebben de nodige biotopen doen ontstaan die een rijke fauna garanderen.

Cultuurhistorisch landschap

De kabinetskaart van de Ferraris (1770-1778) stelt het Klokkeven voor als een deel van een uitgestrekt heidegebied, de “Bruyère de Veerle”. Op de kaart van Vandermaelen (1846-1854) is het gebied deels als heide (aangeduid als “Klokken Heyde”) en deels als loofbos (aan de westzijde) afgebeeld. Het “Klokke Venne” bevindt zich in het zuidoostelijk deel van het gebied.

De topografische kaart van het Institut Cartographique Militaire (1923) beeldt het Klokkeven af als bebost met naaldhout. Het vennetje is nog steeds aanwezig. Een grote verandering is te zien op de topografische kaart van het Militair Geografisch Instituut (1970) waarop een grillig patroon van waterplassen staat afgebeeld met daartussen hogere delen. In het zuiden is een deel als loofbos aangeduid. Het gebied werd in deze periode afgegraven voor de steenbakkerijindustrie, een industrie die in deze periode ook op andere plaatsen in de Kempen voorkwam. Na het stopzetten van de kleiwinning verruigde het gebied en kon hier een natuurgebied ontwikkelen.