Het Hof van Hertoginnedal vormt vandaag een semigesloten hoevecomplex met 19de-eeuws uitzicht, waarvan de geschiedenis minstens opklimt tot de 13de eeuw. Het perceel is gedeeltelijk omhaagd. In de directe omgeving bleef nog in beperkte mate weidegrond bewaard; het gebied verder naar het oosten werd in de loop van de tweede helft van de 20ste eeuw volledig verkaveld als woongebied.

Historiek

De hoeve zou haar naam ontlenen aan hertogin Aleidis van Bourgondië, weduwe van Hendrik III, die in de periode 1261-1267 optrad als regentes voor haar zonen. In 1262 stichtte zij het dominicanessenklooster Hertoginnedal te Oudergem, waaraan zij naderhand een hof en talrijke landerijen te Moorsel schonk. De huidige Oudergemse weg zou een deel geweest zijn van de weg die de hoeve rechtstreeks met het klooster verbond. De hoeve, die in de 17de eeuw was uitgegroeid tot een belangrijke landbouwexploitatie, bleef als pachthoeve eigendom van het klooster tot in 1783 wanneer Jozef II de contemplatieve kloosterorden ophief. Nadien werd ze vermoedelijk als zwart goed verkocht; de kadastrale gegevens van 1834 vermelden de Brusselse rentenier Jozef Libenton als eigenaar.

De Ferrariskaart van 1770-1778 toont een semigesloten hoeve met doorgang aan de straat en ingeplant op een met hagen afgezet perceel, waarvan het oostelijke deel is ingenomen door een boomgaard; de Primitieve Kadasterkaart (1836) en de Poppkaart van halverwege de 19de eeuw daarentegen tonen een volledig gesloten complex. Op de kadastrale mutatieschetsen van 1882 wordt de gesloten opstelling opnieuw doorbroken door de afbraak van de westelijke straathoek en de noordoostelijke vleugel. Vermoedelijk werden toen de resterende vleugels ten dele herbouwd met een 19de-eeuws uitzicht aangezien de kadastrale leggers van 1882 melding maken van een "reconstruction partielle". In 1907 werd het volume in de westelijke hoek, tussen de schuur en de inkompoort, kadastraal ingetekend.

Beschrijving

Vandaag vormt het Hof van Hertoginnedal een semi-gesloten hoeve, waarvan de verschillende bestanddelen een eind 19de-eeuws uitzicht vertonen en gegroepeerd zijn rondom een gekasseide binnenplaats met waterput en mestvaalt. Ten zuidoosten ligt het woonhuis, mogelijk met oudere kern, ten zuiden en rechts aansluitend op het woonhuis bevindt zich de L-vormige stalvleugel, de noordwestzijde wordt ingenomen door de schuur en een aansluitend dienstgebouw aan de straatzijde, dat in 1907 werd ingetekend op het kadaster; tussen dit laatste gebouw en de stalvleugel ligt de overluifelde inkompoort met twee schamppalen. De noordoostzijde wordt ingenomen door een bakstenen muur die het erf scheidt van het achtergelegen weiland.

Het geheel bestaat uit verankerde bakstenen volumes onder pannen zadeldaken voorzien van witgeschilderde gevels op zwart geteerde plint, met uitzondering van het gecementeerde woonhuis. De overwegend blinde straat- en achtergevels benadrukken het gesloten karakter.

Het boerenburgerhuis heeft momenteel een eind 19de-eeuws uitzicht doch bevat mogelijk een oudere kern. Het betreft een breedhuis van zeven traveeën en twee bouwlagen met een verhoogde begane grond. Aan erfzijde vertoont het woonhuis een met schijnvoegen gecementeerde lijstgevel met dubbelhuisopstand op een gecementeerde plint waarin keldergaten. De gevel wordt geopend door eenvoudige rechthoekige vensters op lekdrempels van blauwe hardstenen. De eveneens rechthoekige deur in een vlakke omlijsting van blauwe hardsteen is bereikbaar via een dito steektrap van zes treden. Het schrijnwerk werd vernieuwd. De bepleisterde achtergevel wordt gekenmerkt door de zichtbaar gelaten hoekblokken (blauwe hardsteen of kalkzandsteen) rondom de rechthoekige al dan niet gedichte vensters. De bovenvensters in de twee rechtse traveeën zijn hoger geplaatst dan in de overige traveeën, het venster op de begane grond is er aangepast. De deuromlijsting is vergelijkbaar met die van de erfgevel.

Inwendig bleef de dubbelhuisstructuur met doorlopende gang bewaard. De kelders met bakstenen tongewelven zijn bereikbaar via een witte natuurstenen binnentrap. De kapconstructie vertoont gehakte telmerken, vermoedelijk daterend uit het einde van de 19de eeuw.

De tweebeukige langsschuur met een aanzienlijke volumewijziging van omstreeks 1882, zie de kadastrale mutatieschets van dat jaar, telt zeven traveeën en is afgedekt door een zadeldak met wolfseinden. De erfzijde wordt gekenmerkt door een steunbeer. De kopgevels hebben rechthoekige houten poorten; in de zuidelijke gevel onder ijzeren I-profiel en in de noordelijke gevel onder houten latei. Het interieur wordt onderverdeeld in een dorsvloer en een tasruimte door een bakstenen stoel waarop standvinken staan die de trekbalken van het 19de-eeuwse gebint opvangen.

De L-vormige stalvleugel is gevat tussen het woonhuis en de toegangspoort. Deze vleugel met 19de-eeuws uitzicht werd volgens kadastrale gegevens omstreeks 1882 geheel of gedeeltelijk heropgebouwd met een kleine volumewijziging. De erfgevels vertonen diverse bouwsporen die onder meer verwijzen naar gedichte of aangepaste muuropeningen. De meeste rechthoekige deuren en sommige vensters zijn gevat in een zwaar aandoende vlakke omlijsting van blauwe hardsteen. Het interieur bevat 19de-eeuwse bakstenen troggewelven, ondersteund door fijne ijzeren zuiltjes en dito I-profielen waarboven een hooizolder met een kapconstructie vergelijkbaar met die van het woonhuis. In de varkensstal zijn de koten afgesloten door houten luiken.

In de westelijke hoek tussen schuur en stallen werd in 1907 op het kadaster een bijgebouw geregistreerd. Het gaat om een eenlaags gebouw onder mank, geknikt zadeldak, verstevigd door een steunbeer aan de noordelijke achtergevel. De erfgevel wordt geopend door twee rechthoekige houten poorten.