Het gebied Buylaers - Verloren Bos, respectievelijk een alluviaal landschap en een stuifzandlandschap zijn twee elementen die het rivierlandschap van de Durme typeren. Het deelgebied Verloren Bos omvat het omstreeks 1899-1900 gebouwde eclectische kasteel Verloren Bos met park.

Fysische geografie

Topografie

Het gebied Buylaers - Verloren Bos bevindt zich ten noordoosten van Lokeren, op de linkeroever van de Schelde. In het noordwesten van dit gebied bevindt zich het kasteel Verloren Bos met bijhorend park.

Geologie en bodem

Volgens de tertiair-geologische kaart primeert in het gebied Buylaers - Verloren Bos de grijsblauwe klei van het Lid van Zomergem (eoceen, 53 tot 33,7 miljoen jaar geleden). Binnen dit gebied worden drie deelgebieden aangetroffen, namelijk de alluviale vlakte, het stuifzandlandschap en het dekzandlandschap. De gronden in de alluviale vlakte zijn jonge aanslibbingsgronden waarin stroomzand, klei, turf en slik elkaar plaatselijk afwisselen. De breedte van de alluviale vlakte bedraagt ongeveer 500 meter. Het gebied laat aanvankelijk geen grote bodemvariatie vermoeden. De bovengrond is immers bijna overal kleiig, dieper vertonen de gronden evenwel een meer uiteenlopend karakter. Er kan een onderscheid gemaakt worden tussen komgronden, stroomgronden en een kleidek rustend op materiaal dat geen stroomzand of turf is. De bodems van het stuifzandlandschap zijn kalkloos en arm aan natuurlijke humus. Door intense bemesting en diepe bewerking werden sommige van deze gronden merkelijk verrijkt en verbeterd. In en rond de Buylaers wordt een onderscheid gemaakt tussen bodems met een droog zandprofiel (droog en humusarm duinzand), bodems met een vochtig zandprofiel (vochtig, bruin, humusarm stuifzand).

Volgens de bodemkaart komen in dit gebied volgende bodemseries voor: zeer droge gronden op zand (grover wordend op matige diepte), droge zandgronden met duidelijke humus en/of ijzer B horizont, natte gronden op lemig zand, zeer natte gronden op licht zandleem (zandsubstraat beginnend op geringe diepte, venig wordend in de diepte), zeer natte gronden op kleiig materiaal (zandsubstraat beginnend op geringe diepte, venig wordend in de diepte), gereduceerde gronden op kleiig materiaal (zandsubstraat op geringe diepte, venig wordend in de diepte), opgehoogde terreinen en vergraven terreinen.

Vegetatie

Floristisch behoren Lokeren en de Durmevallei tot het Vlaams District. Het onderzochte gebied werd gesplitst in twee deelgebieden: het park Verloren Bos en het meersengebied Buylaers. Bij inventarisaties in de jaren 1980 werden 264 taxa waargenomen. Volgende socio-ecologische groepen komen voor in het deelgebied Verloren Bos: planten van (licht) bemeste graslanden op matig voedselrijke tot voedselrijke, vochtige tot natte grond; pioniers van meer natuurlijk gestoorde plaatsen op open, vochtige tot natte humusarme grond; bosplanten. In de Buylaers gaat het om pioniers van meer natuurlijk gestoorde plaatsen op open, vochtige tot natte humusarme grond; planten van (licht) bemeste graslanden op matig voedselrijke tot voedselrijke, vochtige tot natte grond; planten van zoete tot brakke waters en oevers. De Buylaers zijn relatief rijker aan planten van schraallanden, zoete waters en oevers en natuurlijk gestoorde plaatsen. Het deelgebied Verloren Bos is rijker aan bosplanten.

De Buylaers bestaan uit een aantal vochtige en natte, matig tot sterk bemeste weiden, hooilanden en hooiweiden op een doorgaans voedselrijke ondergrond. Dit weerspiegelt zich in de aanwezige plantensoorten, die enerzijds soorten uit contact- en storingsgemeenschappen (ruw beemdgras, kruipende boterbloem, Italiaans raaigras en Engels raaigras) zijn, terwijl er anderzijds ook een soort uit de vochtige graslanden (gestreepte witbol) bijna permanent aanwezig is. Ruderalen (vogelmuur, perzikkruid) komen verspreid voor, soms met hoge bedekkingsgraad, waar de bodem lokaal sterk verstoord is geweest. Rietgras is op de dijkjes en slootwallen over heel het gebied terug te vinden evenals graslanden met een winterwaterstand boven en een zomerwaterstand onder het maaiveld. Grote vossenstaart heeft op het eerste zicht geen voorkeur voor bepaalde situaties en komt dan ook algemeen voor. Plantensoorten zoals blaaszegge (Carex vesicaria), grote ratelaar (Rhinanthus augustifolius), moerasbasterdwederik (Epilobium palustre) en moerasbeemdgras (Poa palustris), die op landelijk vrij zeldzaam tot zeldzaam zijn, komen nog voor in dit gebied. In de totaliteit van de flora valt ook het grote aandeel op van hydrofyten en freatofyten, respectievelijk waterplanten en planten waarvan het voorkomen uitsluitend of voornamelijk beperkt is tot de invloedssfeer van het freatisch of grondwateroppervlak. Algemeen kan gesteld worden dat planten van waterrijke milieus behoren tot één van de meest bedreigde plantengroepen.

Het park Verloren Bos bevat elementen met een landschappelijke aanleg en met een formele aanleg. Ook enkele op landelijk vlak zeldzame wilde plantensoorten zoals rankende helmbloem (Corydalis claviculata) en kleine duizendknoop (Polygonum minus) vinden hier een geschikte habitat.

Cultuurhistorie

Het gebied Buylaers - Verloren Bos wordt op de kabinetskaart van de Ferraris (1770-1778) en de kaart van Vandermaelen (1846-1854) voorgesteld als een meersengebied op de linkeroever van de Durme.

In 1899-1900 liet Gonzales Gabriel Marie Cock (1958-1918), beheerder van een Lokerse textielfabriek in de onmiddellijke omgeving van de Buylaersmeersen het kasteel Verloren Bos bouwen naar plannen van de Gentse architect Emile Van Hoecke-Peeters. Het landhuis in eclectische stijl bevindt zich in een park ontworpen in landschapsstijl. Het park bewaart ook ijskelders en een folie. Het landhuis is toegankelijk via oprijlanen vanaf de aangrenzende straten. De toegang aan de Nijverheidstraat wordt geflankeerd door natuurstenen hekpijlers, bekroond met vazen. Meerdere vijvers, onderling met elkaar verbonden, lagen tot 1955 om het eclectische landhuis verspreid. Wegens de bouw van een pompstation in de omgeving verdwenen de meeste vijvers. Een gedeelte van de meersen achter het kasteel werd bijgevolg met populieren beplant. Het park werd in 1978 door de stad Lokeren aangekocht met het doel er een stadspark en jeugdvakantiecentrum op te richten.

Tot halverwege de 20ste eeuw waren de Buylaers in gebruik als vloeimeersen. De Durme, die via de Schelde steeds in open verbinding stond met de zee, onderging tot 1953 de invloed van de getijdenwerking. Deze getijdenwerking viel nadien te Lokeren weg omdat de Durme nabij het Molsbroek werd afgedamd. Via een sluizensysteem in de dijken was het tot in 1953 mogelijk de vloeimeersen te laten overstromen bij vloed en te laten afwateren bij eb. In de wintermaanden werden herhaaldelijk onder water gezet om ze met het vette slib van de rivier (het spier) te bemesten. Hierdoor kon men de hooiopbrengst gevoelig verhogen. Het hooien zelf gebeurde in de maand juni. Na het afhalen van het hooi konden de meersen weer enkele dagen bevloeid worden. Dit bevorderde het doorschieten van de tweede snede. Later op het jaar volgde een tweede maaibeurt of in de meest gunstige omstandigheden werd de toemaat beweid. In de jaren 1940-1950 zou de landbouwkundige toestand van de Durmemeersen eerder bedenkelijk. Vooral ten gevolge van de verzanding of de toeslibbing van de rivier werd de ontwatering van de omliggende gebieden sterk bemoeilijkt. Na een graslandvegetatiekartering in het gebied werden verschillende richtlijnen ter verbetering van de landbouw uitgevaardigd, zoals het verwijderen van de oude vegetatie, ploegen en het inzaaien met snelgroeiende grassoorten. Op het moment van de bescherming (1992) gebeurt de ontwatering van het gebied door pompen en is de landbouwkundige waarde van het grasland sterk verbeterd.