Inventaris

Vlaanderen

is erfgoed
erfgoedobject

Grote Markt en omgeving

bouwkundig geheel
ID: 301320   URI: https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/301320

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als beschermd stads- of dorpsgezicht, intrinsiek Grote Markt en omgeving
    Deze bescherming is geldig sinds 02-05-1985

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Grote Markt en omgeving
    Deze vaststelling is geldig sinds 29-03-2019

Provincie
Antwerpen
Gemeente
Mechelen
Deelgemeente
Mechelen
Straat
Grote Markt, Scheerstraat, Steenweg, Schoenmarkt, Vleeshouwersstraat, Bruul, Reuzenstraat, Befferstraat, Standonckstraat, Frederik de Merodestraat, Nieuwwerk, Sint-Romboutskerkhof, Onder-den-Toren
Locatie
Befferstraat, Bruul, Frederik de Merodestraat, Grote Markt, Nieuwwerk, Onder-den-Toren, Reuzenstraat, Scheerstraat, Schoenmarkt, Sint-Romboutskerkhof, Standonckstraat, Steenweg, Vleeshouwersstraat (Mechelen)
Fysieke status
Bewaard
Erfgoedwaarde
Aanwezig

Beschrijving

Het centrum van Mechelen wordt gevormd door de Grote Markt en de omliggende straten. Het betreft een plein met nagenoeg vierkante plattegrond. Ten westen bevindt zich de Sint-Romboutskerk.

Historiek

De Grote Markt werd reeds vermeld als "Forum Machliniense" in een schepenakte van 1286, met inbegrip van de huidige Schoenmarkt: een dries gevormd door de Romeinse heirbaan Bavay-Utrecht langs Steenweg-Onder den Toren, met een vertakking langs Scheerstraat-Befferstraat. Nadien belangrijk knooppunt van oude wegen, namelijk Brussel-Antwerpen-Lier-Diest. In het begin van de 14de eeuw uitbreiding naar het oosten door de afbraak van een huizenrij tussen de Standonckstraat en Bruul, voor de bouw van de nieuwe Lakenhal. Sinds 1486 benaming "Grote Markt".

Met de bouw in 1526 van het Paleis van de Grote Raad (noordelijke stadhuisvleugel) verdween ook de vroegere gevangenis "het Steen" gelegen in de uitsprong van de Standonckstraat (voorheen de zogenaamde Steenstraat).

Van oudsher en tot op heden politiek, economisch en commercieel centrum met het stadhuis, een concentratie van markten, belangrijke afspanningen en hotels voor het reizigersvervoer, later aangepast als winkel- en horecabedrijven; de grotendeels verbouwde begane grond splitst de oude gevelwanden op in twee registers.

Gezien de Grote Markt al van oudsher het centrum van het middeleeuwse Mechelen was, mag het geen verrassing zijn dat er in de loop van de jaren al een heleboel archeologische vaststellingen konden gedaan worden.

In 2001 werd een archeologische opgraving uitgevoerd centraal op de Grote Markt. Hierbij werden een aantal opmerkelijke sporen aangetroffen, zoals kuilen die in verband kunnen gebracht worden met een leerlooierij uit de 13de eeuw, sporen van kasseiwegen uit de 13de en 14de eeuw. Aan de westzijde van de markt werden resten aangetroffen van wat ooit een indrukwekkend bouwwerk moet zijn geweest (zeker 30 meter breed). Dit gebouw is op het moment van de bouw van het Steen wellicht al afgebroken. Daarnaast werden ook de gelijkvloerse verdieping en de kelders van het 13de-eeuwse Steen zelf, aan de oostkant van de markt, archeologisch onderzocht.

Tijdens de late middeleeuwen bevond er zich wellicht bewoning op de markt, zoals blijkt uit de sporen van kleine woningen en een waterput. Uit dezelfde periode konden ook sporen van twee openbare gebouwen – hallen - opgetekend worden.

De recentere perioden (17de, 18de, 19de eeuw) worden vertegenwoordigd door een grote hoeveelheid paalsporen: de restanten van wat ooit kraampjes en tribunes waren die werden opgericht tijdens processies.

Bij opgravingen aan het stadhuis en op de binnenkoer van het stadhuis in 1975 werden een grote hoeveelheid archeologische sporen gevonden: sporen van bakstenen huisjes, kelders, waterputten (waarin onder andere lederen schoenfragmenten werden gevonden) en beerputten. Alles kon gedateerd worden in de 13de-14de eeuw.

Beschrijving

Het betreft een plein met nagenoeg vierkante plattegrond, met als blikvanger ten oosten het stadhuis en de voormalige Lakenhal, ten westen de "Beyaert" met op de achtergrond de Sint-Romboutskerk, en ten zuidwesten geopend naar de Schoenmarkt met het voormalig Schepenhuis.

De pleinwanden worden gekarakteriseerd door overwegend 18de-eeuwse bebouwing ter vervanging van de vroegere houten gevels. Enkele panden werden eind 19de, begin 20ste eeuw gerestaureerd (onder meer nummers 4, 9, 13 en 17) of heropgebouwd in neotraditionele stijl (nummers 5, 14, 16, 27 en 31), volgens oude archieffoto's van circa 1900-1910 vaak in de plaats van een vroeger diephuis van drie bouwlagen met bepleisterde lijstgevel uit de 18de of 19de eeuw.

Centraal op het marktplein staat een wit marmeren beeld van Margareta van Oostenrijk, opgericht in 1849 door Jozef Tuerlinckx (1809-1873). Arduinen sokkel met biografisch opschrift en neorenaissancemotieven, ontworpen door toenmalige stadsarchitect F. Bauwens; gietijzeren hek; eromheen patroon van vroegere uurwijzerplaat van de Sint-Romboutstoren, ingewerkt in het gekasseide plein. Ernaast stond voorheen een fraaie gietijzeren kiosk, afgebroken in het begin van de 20ste eeuw.

  • Centrale Archeologische Inventaris, CAI ID 156657 Grote Markt I.
  • Centrale Archeologische Inventaris, CAI ID 206753 Stadhuis.
  • GODENNE L. 1908: Malines jadis et aujourd'hui, 290.
  • EEMAN M., KENNES H. & MONDELAERS L. 1984: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Stad Mechelen, Binnenstad, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 9N, Brussel - Gent.
  • UYTTERHOEVEN J.-STEURS V. 1942: De Plaatsnamen van Mechelen binnen de Oude Wallen, Mechelen, I, 79-82.

Bron     : -
Auteurs :  Agentschap Onroerend Erfgoed

Relaties

  • Omvat
    Afspanning De Schaal
    Grote Markt 31 (Mechelen)

  • Omvat
    Afspanning De Zwaan
    Grote Markt 29 (Mechelen)

  • Omvat
    Apotheek De Kat
    Grote Markt 13 (Mechelen)

  • Omvat
    Art-deco stadswoning
    Grote Markt 30 (Mechelen)

  • Omvat
    Art-decowinkelhuis
    Grote Markt 37 (Mechelen)

  • Omvat
    Burgerhuis
    Grote Markt 4 (Mechelen)

  • Omvat
    Burgerhuis
    Grote Markt 9 (Mechelen)

  • Omvat
    Burgerhuis
    Grote Markt 10 (Mechelen)

  • Omvat
    Burgerhuis
    Grote Markt 12 (Mechelen)

  • Omvat
    Burgerhuis 't Verken
    Grote Markt 34 (Mechelen)

  • Omvat
    Burgerhuis Bethleem
    Schoenmarkt 3 (Mechelen)

  • Omvat
    Burgerhuis De Beer
    Grote Markt 32-33 (Mechelen)

  • Omvat
    Burgerhuis Gulden Ster
    Grote Markt 3 (Mechelen)

  • Omvat
    Burgerhuis In het Haentien
    Grote Markt 2 (Mechelen)

  • Omvat
    Burgerhuis Keulen
    Grote Markt 26 (Mechelen)

  • Omvat
    Burgerhuis Schaapherder
    Schoenmarkt 1 (Mechelen)

  • Omvat
    Burgerhuis Sint-Antonius
    Grote Markt 8 (Mechelen)

  • Omvat
    Burgerhuis Sint-Peeter
    Schoenmarkt 2 (Mechelen)

  • Omvat
    Burgerhuizen Groot Lam en Klein Lam
    Grote Markt 35-36 (Mechelen)

  • Omvat
    Classicistische stadswoning
    Grote Markt 28 (Mechelen)

  • Omvat
    Grote Markt
    Grote Markt (Mechelen)

  • Omvat
    Herenhuis De Beitel, de Passer, 't Penseel
    Grote Markt 19 (Mechelen)

  • Omvat
    Hoekhuis Den Aren
    Bruul 1 (Mechelen)

  • Omvat
    Hoekhuis gedateerd 1737
    Grote Markt 7 (Mechelen)

  • Omvat
    Hoekhuis In den Boer à la Mode
    Grote Markt 6 (Mechelen)

  • Omvat
    Hoekhuis In het Suyckerhuys
    Grote Markt 39 (Mechelen)

  • Omvat
    Hoekhuis Koning van Schotland
    Grote Markt 17 (Mechelen)

  • Omvat
    Hotel De Kraan
    Grote Markt 27 (Mechelen)

  • Omvat
    Metropolitaanse kerk Sint-Rombouts
    Sint-Romboutskerkhof zonder nummer (Mechelen)

  • Omvat
    Oorlogsmonument naar ontwerp van Ernest Wijnants
    Sint-Romboutskerkhof zonder nummer (Mechelen)

  • Omvat
    Postkantoor De Beyaert
    Grote Markt 1 (Mechelen)

  • Omvat
    Reuzenstraat
    Reuzenstraat (Mechelen)

  • Omvat
    Scheerstraat
    Scheerstraat (Mechelen)

  • Omvat
    Schepenhuis
    Steenweg 1 (Mechelen)

  • Omvat
    Schoenmarkt
    Schoenmarkt (Mechelen)

  • Omvat
    Stadhuis van Mechelen met Lakenhal
    Grote Markt 20-21, 22 (Mechelen)

  • Omvat
    Stadswoning
    Hallestraat 2 (Mechelen)

  • Omvat
    Stadswoning
    Hallestraat 4 (Mechelen)

  • Omvat
    Stadswoning
    Grote Markt 11 (Mechelen)

  • Omvat
    Stadswoning
    Grote Markt 38 (Mechelen)

  • Omvat
    Stadswoning
    Schoenmarkt 4 (Mechelen)

  • Omvat
    Stadswoningen
    Grote Markt 23-24 (Mechelen)

  • Omvat
    Stadswoningen Kleynhuysken en 't Pothuisken
    Schoenmarkt 5-6 (Mechelen)

  • Omvat
    Uitbreiding stadhuis Mechelen
    Grote Markt 20-21, 22 (Mechelen)

  • Is deel van
    Mechelen binnenstad
    Mechelen (Mechelen)

Je kan deze pagina citeren als: Agentschap Onroerend Erfgoed 2019: Grote Markt en omgeving [online] https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/301320 (Geraadpleegd op 20-10-2019)