Deel van de verdedigingslinie tussen Koningshooikt (Lier) en Waver, gebouwd in 1939 om België te beschermen tegen een Duitse inval. Ook de Hoofdweerstandsstelling genoemd. De linie bestond onder andere uit meer dan 400 bunkers, sluizencomplexen, een antitankgracht en een "ijzerenmuur" van cointet-elementen. Van de meer dan 400 bunkers waren er bijna 200 bunkers gelegen in de provincie Antwerpen en 214 in de provincie Vlaams-Brabant.

Historiek

Met de bouw van de KW-linie werd gestart in september 1939. De bestaande verdedigingslinie langs het Albertkanaal en de Maas werd door de Belgische krijgsmacht als onvoldoende beschouwd. Tussen de versterkte stellingen van Antwerpen en Namen moest, dwars door België, een bijkomende stelling komen. De KW-linie maakte deel uit van de hoofdweerstandstelling. Vanaf het fort van Koningshooikt tot Waver bouwde men meer dan 400 betonnen bunkers en kilometerslange antitankhindernissen. Van september 1939 totdat de oorlog uitbrak in België werd met man en macht aan de linie gebouwd. Onder leiding van talrijke aannemersbedrijven waren meer dan duizend arbeiders doorlopend aan het werk. Het leger legde ondertussen loopgraven en prikkeldraadversperringen aan. Op 10 mei 1940 was de linie zo goed als klaar.

Voor het zuidelijkste deel van de KW-linie werden de plannen in de loop van de bouw echter gewijzigd. De verbinding met Namen werd vijfmaal herzien en zou niet meer vanuit Waver vertrekken, maar vanuit Leuven. Telkens begon men de cointet-elementen (antitankhindernissen) volgens een ander tracé te plaatsen. Omwille van de gewijzigde plannen werden de kabels van het telefoonnetwerk in het deel Leuven – Waver nooit gelegd. De Engelsen en de Fransen zullen in mei 1940 echter wel de oorspronkelijk voorziene stelling in de Dijlevallei bezetten en verdedigen.

Bij de inval van Duitsland in België in de nacht van 9 op 10 mei 1940 nam het leger zijn positie in aan de KW-linie omdat de Duitsers al snel door de linies aan het Albertkanaal en de Maas braken. Belgische soldaten, die terugtrokken vanaf het Albertkanaal, namen hun posities in op de KW-stelling tussen Lier en Leuven. Britse soldaten, die zich in Noord-Frankrijk beschikbaar hielden, bezetten het deel van Leuven tot Waver. Verder door tot Namen en tussen Namen en de Franse grens stond het Franse leger paraat. Op 15 mei signaleerde men de eerste Duitsers voor de KW-linie in Wijgmaal. De Belgische en Engelse soldaten gaven heel wat weerwerk, maar op 16 mei kwam onverwacht van het geallieerde opperbevel (de Frans Generaal Bilotte) het bevel tot terugtrekking. Zonder dat men de KW-linie ten volle heeft verdedigd, moest de stelling prijsgegeven worden. Het Duitse leger wist immers een doorbraak te forceren in het zuiden, net over de Franse grens in de omgeving van Sedan en in het noorden had Nederland zich overgegeven. Om niet omsingeld te worden, moesten de troepen zich terugtrekken naar de stelling langs het kanaal Gent-Terneuzen en Boven-Schelde. België zal zich op 28 mei gewonnen geven.

Opbouw van de Kw-linie

De ruggengraat van de KW-linie bestond uit één of twee rijen gevechtsbunkers. Waar mogelijk integreerde men kanalen, spoorwegen en overstromingsgebieden - stuk voor stuk moeilijke hindernissen voor de vijand - in de stelling. Zo werden langs de Dijle in Haacht, Sint-Joris-Weert, Sint-Agatha-Rode en Florival honderden hectaren land onder water gezet. Eén rij bunkers volstond op die plaatsen ter verdediging. Waar men geen bestaande of natuurlijk hindernissen kon benutten, bouwde men een tweede lijn gevechtsbunkers achter de eerste lijn, als extra versterking.

Belangrijke plaatsen, zoals dorpen en grote kruispunten, werden met bijkomende gevechtsbunkers beschermd, de zogenaamde antitankcentra. Een antitankcentrum is een lus van gevechtsbunkers rondom een strategische plek die verdedigd moest worden.

Van noord naar zuid wierp men vóór de rijen gevechtsbunkers talrijke hindernissen op: kilometerslange prikkeldraadversperringen, antitankhindernissen (Cointet-elementen, railvelden en tetraëders) en loopgraven. De antitankhindernissen en de gevechtsbunkers liggen een paar honderd meter van mekaar. Het opzet was om de vijand aan de hindernis op te houden en vervolgens onder vuur te nemen vanaf de bunkerlijn.

Achter de bunkerlijn bouwde men een telefoonnetwerk uit dat de communicatie aan het front moest verzekeren. Deze lijn bestond uit twee parallel ingegraven telefoonkabels die op ongeveer drie kilometer afstand van elkaar liepen en die regelmatig door dwarskabels verbonden waren. Op deze knooppunten werden verbindingsbunkers gebouwd die als commandopost gebruikt konden worden, terwijl tussen deze verbindingsbunkers zowel op de hoofd- als dwarskabels nog kleinere connectiekamers stonden.

De bunkers

De linie bestond uit gevechtsbunkers, commandobunkers en connectiebunkers of -kamers, elke met eigen variaties. Zo heeft elke gevechtsbunker een nagenoeg uniek bouwplan, strategisch aangepast aan zijn ligging. Daardoor vind je op de hele KW-linie geen twee volledig identieke gevechtsbunkers.

Een aantal elementen kwam wel in elke bunker terug. Er waren één tot drie schietgaten voor mitrailleurs voorzien, evenals kijkgaten, granaatwerpopeningen en verluchtingspijpen. Petroleumlampen moesten de bunker verlichten. De ingang bestond uit een sas met een zware buiten- en binnendeur en er was ook een nooduitgang voorzien. Het aantal soldaten dat een bunker bemant, hangt af van het aantal schietgaten. Langs het kanaal Leuven-Dijle werden speciale kleine bunkers voor één schutter gebouwd.

De commandobunkers van het telefoonnetwerk gelijken aan de buitenkant erg op de gevechtsbunkers, maar aangezien ze geen gevechtsfunctie hadden, hebben ze geen schietgaten. De connectiebunkers zijn veel kleiner. Er kon slechts één soldaat in plaatsnemen om lokale bovengrondse kabels aan te sluiten op de doorgaande ondergrondse kabels.

Om de oprukkende vijand te kunnen verrassen, was het erg belangrijk dat de bunkers zo min mogelijk opvielen in het landschap. Een goede camouflage was onontbeerlijk en daartoe werden verschillende technieken gebruikt.

De linie vandaag

Een groot aandeel bunkers is bewaard, evenals de als monument beschermde antitankgracht. Van het zogenaamde ijzeren gordijn zijn in het landschap nog hier en daar cointet-elementen bewaard.

Volgende bunkers zijn niet meer aanwezig (gesloopt, niet gebouwd of niet teruggevonden): M1 (Robert Orlentstraat, Zandhoven), M11 (De Voortstraat, Ranst), M12 (Sint-Gummarusveld, Ranst), M15 (N14, Ranst), L1 (nooit gebouwd, R16, Lier), L6 (Tallaartstraat 31-47, Lier), L16 (Leemstraat 29, Onze-Lieve-Vrouw-Waver), L22 (Groenstraat 15, Putte), L25 (Leniestraat 1-14, Bonheiden), L28 (Raambeeklaan, Bonheiden), P14 (Korenstraat 1-7, Sint-Katelijne-Waver), P27 (Sleestraat 23-39, Bonheiden), P29 (Bleukstraat 2, Bonheiden), GH3 (Sint-Katelijne-Waver), GH6 (Wolvenstraat 65, Sint-Katelijne-Waver), GH7 (Leliestraat 51-61, Sint-Katelijne-Waver), Ib1 (Neervelden 19, Duffel), KO5 (Hoogstraat 328, Duffel), Ry9 (Kloosterstraat 21-31, Bonheiden), TPM25 (Hoogstraat 64, Sint-Katelijne-Waver), C15 (Onze-Lieve-Vrouwestraat 10-20, Lier), C21 (Bergstraat 90-94, Sint-Katelijne-Waver), VB13 (Mussenhoevelaan 119, Boechout), VC9 (Lispersteenweg 87-109, Boechout), Ry2 (Korte Dreef 39-53, Duffel), TPM17 (De Hamer 8, Mechelen), C18 (Bruggelanden 45-53, Duffel), VA23 (Duffel), VA33 (Amerstraat 24, Bonheiden), VB31 (Mechelsesteenweg 304, Bonheide), VB33 (Rijmenamsesteenweg 2-64, Mechelen), VB35 (Mechelen), VD9 (Steenakker 4-66, Mortsel), VD15 (Sint-Libertusstraat 20, Sint-Katelijne-Waver).