Een motte is een opgeworpen aarden heuvel die een relict vormt van één van de oudste kasteelvormen in Vlaanderen, het mottekasteel. Het is tevens één van de vroegste waarneembare uitingen van adeldom en heerlijke macht in onze regio’s. De introductie van het mottekasteel kan worden gesitueerd rond ongeveer 1050. De opkomst van dit type versterking hangt samen met het ontstaan en verspreiding van de feodaliteit en de behoefte om status te etaleren en macht ten toon te spreiden. Dit kasteeltype van de hoge adel werd al snel als voorbeeld genomen door de lagere edelen, die eveneens de strategische voordelen van het mottekasteel inzagen. In de loop van de 12de en de 13de eeuw werden bijna overal in Vlaanderen op grote schaal mottekastelen gebouwd die fungeerden als hoofdplaats van een lokale heerlijkheid. Ze verloren meer en meer hun militaire betekenis maar bleven lang populair wegens hun grote symbolische kracht. De locatie van de castrale motte werd grotendeels bepaald door zijn landschappelijke omgeving in combinatie met zijn militaire doel of zijn functie als statussymbool. In Vlaanderen zijn de meeste mottes gerelateerd aan natte contexten. Militair-strategisch gezien is deze locatie ideaal voor de aanvoer van water voor zijn brede, natte grachten. Daarnaast vormden de waterwegen waarlangs ze liggen vaak ook een belangrijke transportweg en hadden soms ook een grenskarakter. Zeker bij de oudste voorbeelden werden plaatsen uitgekozen waar een belangrijke landweg de waterweg kruiste en waar een oversteekplaats voorzien was. Goede voorbeelden hiervan zijn te vinden in het Dendergebied, waarin na de annexatie van Rijksvlaanderen bij het Graafschap rond 1050, heel wat imposante castrale mottes zijn aangelegd langs de nieuwe rijksgrens.

In de structuur van een motte onderscheiden we het opperhof en het neerhof. Het opperhof van een mottekasteel bestaat uit een imposante aarden heuvel. De vorm en afmetingen ervan zijn erg heterogeen en afhankelijk van diverse factoren, zoals het statuut en de functie van de site, de status van de bouwheer, de periode waarin het werd opgetrokken en de landschappelijke context. Op basis van de actuele kennis kan geen vast patroon worden herkend in de organisatie van het neerhof en lijkt dit veeleer een functionele groepering van een aantal gebouwen te zijn, in combinatie met palissades, bruggen en een poortgebouw. Op het neerhof bevond zich vaak de zogenaamde castrale kapel, die in sommige gevallen uitgroeide tot parochiekerk.

De Hoge Wal is het prototype van een castrale motte: één van de best bewaarde in Vlaanderen, naast een immens opperhof is ook het opgehoogd neerhof bewaard en de grachttracés van de grachten zijn nog duidelijk bewaard.

De Hoge Wal wordt gekenmerkt door:

een kegelvormig opperhof met een cirkelvormig platform, omsloten door een ringgracht en vermoedelijk omgeven door palissade (palenrij aan de basis van de heuvel).

een niervormig opgehoogd neerhof, oorspronkelijk omsloten door ringgracht (nu verdwenen) en vermoedelijk omgeven door palissade. Er zou een gebouw in Doornikse steen aangetroffen zijn op het neerhof.