Teksten van Schans Lauwershoek

https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/301487

Schans Lauwershoek (2018) ()

Betonnen schans van oorspronkelijk 1,7 hectare in de buitenste fortengordel van de vesting Antwerpen. Schans Lauwershoek is samen met 11 andere betonnen schansen gebouwd tussen 1906-1914 ter vervollediging van de buitenste fortengordel. De schansen dienden om de intervals tussen de forten beter te verdedigen. Schans Lauwershoek verdedigde samen met schans Landmolen de ruimte tussen fort Haasdonk en fort Steendorp.

Typisch voor schansen uit 1906-1914 is dat ze volledig in (ongewapend) beton zijn opgetrokken én dat het geschut achter een gepantserde geschutkoepel is opgesteld. In vergelijking met de forten uit de buitenste gordel is de schans veel kleiner en beperkter van opzet. De bewapening was beduidend lichter, er was slechts één geschutkoepel en de militaire gebouwen op het schanseiland waren veel minder omvangrijk. Verschillend van de schansen uit de binnenste fortengordel is het twee verdieping tellende hoofdgebouw met traditorebatterij. In de binnenste fortengordel is dit gebouw anders van opbouw en telt het maar één verdieping.

Van de 12 schansen in de buitenste fortengordel zijn er 10 bewaard gebleven, waaronder schans Lauwershoek. Het grondplan van Lauwershoek is onvolledig bewaard. Het oorspronkelijke microreliëf is genivelleerd. Voor 1969 werd de vestinggracht gedempt. En op het digitale terreinmodel is goed te zien dat ook de traditionele aarden wal of vuurkam rond de schansgebouwen verdwenen is. Mogelijk werd met de afgegraven aarde de vestinggracht dicht gegooid. Meest in het oog springt het schansgebouw met aarden dek langs de aanvalszijde. Oorspronkelijk was dit gebouw bedoeld voor de bescherming van de manschappen. Aan de binnenzijde is de kruitkamer nog goed te zien. De vloer van de verdieping is maar gedeeltelijk bewaard, evenals de machinekamer. Tegen de latrines van het linkergedeelte ligt een aanbouw: een lokaal met een betonnen dak, mogelijk een keuken, gebouwd tijdens de Eerste Wereldoorlog. Het schanseiland is opgegaan in de omgeving. Omgezet naar grasland valt het moeilijk te onderscheiden van de omliggende weiden.

Op ruim 400m ten noorden van de schans liggen twee bunkers. Ze behoren tot de Duitse bunkerlinie Westabschnitt die in 1916-1917 als bescherming tegen een invasie vanuit het westen en Nederland werd opgetrokken. De forten en schansen van de buitenste fortengordel op linkeroever waren in deze bunkerlinie geïntegreerd.

  • Onroerend Erfgoed, Digitaal beschermingsdossier 4.01/46025/128.1, Temse: De defensieve architectuur opgetrokken rond Antwerpen vanaf de Belgische onafhankelijkheid (1830) tot en met de Eerste Wereldoorlog (1918) (van Fort Steendorp tot Fort Haasdonk) in Oost-Vlaanderen, schans Lauwershoek (MERTENS J., 2012).
  • Kaart van België, Militair Geografisch Instituut, uitgegeven in 1949-1970, schaal 1:25.000, kaartblad 15-6 (1969).
  • Informatie Vlaanderen, Digitaal Hoogtemodel Vlaanderen II, DTM, raster, 1 m, afgeleid van LiDAR-hoogtegegevens, 2013-2015, kaartblad 15.
  • GHEYLE W. & BOURGEOIS I. 2018: Vergeten linies III: militair erfgoed binnen de Antwerpse fortengordels op luchtfoto en Lidar, Streekgericht 4, Antwerpen, 86-99.
  • GILS R. 1998: Vesting Antwerpen, deel 2: De Pantservesting, 1885-1914, België onder de wapens 7, Erpe.
  • VAN MEIRVENNE R. 2002: Fort Haasdonk van de Vesting Antwerpen, België onder de wapens 22, Erpe.
  • Provincie Antwerpen 2015: Kaderplan Fortengordels rond Antwerpen: deel 2f Informatiefiches Scheldeforten, onuitgegeven rapport [online] http://www.fortengordels.be/over_fortengordels/over-het-strategisch-project (geraadpleegd op 26 maart 2018).

Auteurs:  Mertens, Joeri; Verboven, Hilde
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Je kan deze tekst citeren als: Mertens J. & Verboven H. 2018: Schans Lauwershoek [online], https://id.erfgoed.net/teksten/298570 (geraadpleegd op ).


Schans Lauwershoek ()

De schans Lauwershoek werd opgetrokken na de beslissing van de Belgische regering in 1906 om de tweede fortenlinie rond Antwerpen verder te verstevigen door het optrekken van schansen tussen de forten. Zodoende zou het Nationaal Reduit Antwerpen beschermd zijn tegen zowel een Franse als Duitse inval. De werken waren onvoltooid bij het begin van de Eerste Wereldoorlog. De snelle val van Antwerpen noopte de Duitse bezetter tot het versterken van de linie door het geheel van forten en schansen aan te vullen met bunkers. De bunkers behoren tot de Duitse bunkerlinie 'Stellung Antwerpen' die werd opgetrokken in 1916-1917 als bescherming tegen een invasie vanuit het westen en Nederland.

De schans werd opgetrokken in ongewapend beton, een relatief nieuw bouwproduct in de architectuur voor de late 19de eeuw en vroege 20ste eeuw. De schans behield zijn traditionele opbouw met een gelijkvloers en een verdieping, die personeel en materieel tegen een bombardement moet beschermen.

Schans Lauwershoek verkeert, in vergelijking met de meeste andere schansen, in een vrij originele toestand. De gracht is dichtgegooid met de aarde van de wal, maar de aarde ligt nog op de betonstructuur. Het koepelmassief is niet toegankelijk. De vloer van de verdieping is nog gedeeltelijk aanwezig. Ook de kruitkamer is nog goed te zien. Enkel de machinekamer werd sterk verbouwd. Tegen de latrines van het linkergedeelte bouwden men (vermoedelijk de Duitsers) een lokaal, uitgerust met een betonnen dak (vermoedelijk een keuken). De schans en de omliggende weide worden gebruikt voor de veeteelt.

  • Onroerend Erfgoed, Digitaal beschermingsdossier 4.01/46025/128.1, Temse: De defensieve architectuur opgetrokken rond Antwerpen vanaf de Belgische onafhankelijkheid (1830) tot en met de Eerste Wereldoorlog (1918) (van Fort Steendorp tot Fort Haasdonk) in Oost-Vlaanderen, schans Lauwershoek (MERTENS J., 2012).

Auteurs:  Mertens, Joeri
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Je kan deze tekst citeren als: Mertens J. 2012: Schans Lauwershoek [online], https://id.erfgoed.net/teksten/181060 (geraadpleegd op ).