Archeologische nota

De Hogen Andjoen is samen met de kerkomgeving beschermd als landschap bij K.B. van 06/07/1957.

In het centrum van het dorp bevindt zich naast de Sint-Martinuskerk een indrukwekkende aarden heuvel, zogenaamd De Hogen Andjoen. Deze heuvel is het restant van een middeleeuws mottekasteel. Vanaf de 19de eeuw worden er sporadisch opgravingen uitgevoerd; de grootste opgravingscampagne vindt plaats in de periode 1985-1993.
Uit dit archeologisch onderzoek blijkt een ingewikkelde stratigrafie van de site met minimaal negen opeenvolgende loopvlakken of ophogingen. De oudst aangetroffen bewoningssporen worden gedateerd in de periode 850-950 en zijn toe te schrijven aan een vlaknederzetting, die bestaat uit twee gescheiden wooneilanden. Op het noordelijk wooneiland wordt in de loop van de 10de eeuw een groot rechthoekig houten gebouw opgetrokken. In de loop van de daaropvolgende eeuwen wordt het noordelijke wooneiland geleidelijk aan en fase na fase meer opgehoogd, tot de aarden berg uiteindelijk zijn hedendaagse hoogte krijgt in de 12de eeuw. Het betreft hierbij een 'klassiek' mottekasteel, waarbij de kern gevormd wordt door een grote aarden heuvel waarop zich een gebouw bevindt dat versterkt is met palissades en omgeven door grachten. Dit gebouw heeft vooral een residentiële en symbolische functie, het is in mindere mate een militaire versterking. Op deze heuvel of opperhof sluit een neerhof met economische functie aan. In Werken wordt dit neerhof gevormd door het oorspronkelijke zuidelijke wooneiland. Op de locatie van het neerhof bevindt zich nu de heropgebouwde Sint-Martinuskerk met kerkhof. De situering van de motte en het voorhof vlakbij het overstromingsgebied van de Handzamevallei (ten westen van de site), verklaart waarom de gemeente Werken zich ontwikkeld heeft langs de oostelijke zijde van de site.