Bakkerij Stalmans werd gebouwd in de jaren 1920 in eclectische stijl met een pui in neo-Vlaamserenaissance-stijl.

Historiek

De voormalige bakkerij Stalmans opgetrokken in de vroege jaren 1920 is een historisch waardevolle getuige van de wederopbouw van Aarschot na de gewelddadige verwoestingen tijdens de Eerste Wereldoorlog. Samen met de omringende wederopbouwpanden vormt het enerzijds een tastbare herinnering aan de bloedige repressie waaraan de stad in augustus 1914 ten prooi viel, maar straalt het anderzijds ook het vertrouwen en optimisme uit in een nieuwe toekomst. Tevens refereert de typologie van handelspand naar het belang van de Bogaardenstraat als toonaangevende handelsstraat en dit reeds vanaf de middeleeuwen.

In de loop van de 18de-19de eeuw verplaatste de verkoop van goederen zich langzaam maar zeker van de straat naar binnen. De werkplaats of het atelier werd tevens winkelruimte waarbij het van belang was klanten naar binnen te lokken. Bestaande gebouwen werden aangepast en uitgerust met een houten winkelpui opgebouwd uit één of twee (grote) uitstalramen, een glazen deur met dito bovenlicht en een puibalk uitgewerkt als een geprofileerde kroonlijst. De deur bevond zich vaak in het midden wat nog verwijst naar het oude verkoopsysteem van openslaande buitenluiken waarop de koopwaar werd uitgestald. In de 19de eeuw bestaat de dragende constructie van puibalk en stijlen uit ruw hout, afgewerkt met losse decoratief uitgewerkte platen (bijvoorbeeld met trigliefen) en een afzonderlijke puilijst. In de tweede helft van de 19de eeuw wordt de puibalk vaak vervangen door een ijzeren ligger eveneens bekleed met hout. De toepassing van ijzer kan men vaak herkennen aan de grote overspanning tussen de stijlen; confer de pui van bakkerij Stalmans met enkel smalle zijpenanten. De toegang werd vaak ook iets naar binnen geplaatst en van glazen zijwanden voorzien waardoor de etalagefunctie vergrootte. Uiteraard hangt de ontwikkeling van de winkelpui nauw samen met de technische mogelijkheid om steeds grotere glasvlakken te fabriceren. In grote steden volgden de winkelpuien qua vormgeving en decoratieve uitwerking de toenmalige heersende stijlen, in de periferie leefde de 19de-eeuwse houten winkelpui nog lang door.

Vlak voor het uitbreken van Eerste Wereldoorlog werd het beeld in de handelsstraten van het provinciale stadje Aarschot hoofdzakelijk bepaald door wit bepleisterde lijstgevels met fraaie houten winkelpuien afgelijnd door sterk geprofileerde puilijsten uitgewerkt als kroonlijsten (confer postkaarten). Met het afbranden van grote delen van de stad in augustus 1914 verdwenen deze gevels praktisch volledig én definitief uit beeld. Tijdens de wederopbouw van de handelspanden werd veel aandacht besteed om de “nieuwerwetse” winkelpuien met grote glaspartijen – soms zelfs gevelbreed - in harmonie met de historiserende gevels te ontwerpen. Grote overspanningen werden mogelijk gemaakt door het gebruik van eigentijdse moderne materialen en technieken zoals ijzer en beton. Typisch voor de regionalistische interbellum- en wederopbouwarchitectuur in het algemeen werden deze technieken verborgen toegepast achter de neotraditionele bak- en natuurstenen gevels.

Beschrijving

Architectuurhistorisch vormt de voormalige bakkerij Gustaaf Stalmans stilistisch en constructief een uniek en tevens vrijwel gaaf bewaard voorbeeld van een heropgebouwd handelspand te Aarschot. In tegenstelling tot de meeste omringende wederopbouwpanden met neotraditionele trapgevels of neobarokke topgevels, verkoos de opdrachtgever een eerder sobere eclectische lijstgevel te bouwen en het accent te leggen op de sterk gedetailleerde en verfijnde winkelpui in neo-Vlaamserenaissance-stijl. Om de gevelbrede korfboogvormige opening mogelijk te maken werd gebruik gemaakt van een ijzeren puibalk, voorheen vakkundig weggestopt achter een licht vooruitspringende kroonlijst op klossen en uitgelengde consooltjes. Zowel de hardstenen pui als het drieledige houten kozijn met licht verdiepte middengang werden voorzien van uitgesproken neo-Vlaamserenaissance-ornamentiek zoals rol- en beslagwerk, wortelmotieven en diamantkussens. Op de hardstenen pui en in het boogveld van het centrale venster op de verdieping zijn er ook verwijzingen naar het bakkersambacht en de bouwheer terug te vinden. Zowel de verfijnde uitwerking van de decoratieve elementen in steen als in hout getuigen van een gedegen vakmanschap. Dat beiden behouden bleven, is een zeldzaamheid in het Aarschotse straatbeeld.

De bakkerij werd door Gustaaf Stalmans gebouwd als een ééngezinswoning met handelsfunctie op de gelijkvloers. Het pand van drie traveeën en drie bouwlagen onder een pannen zadeldak, nok evenwijdig aan de straat, is voorzien van een eclectische lijstgevel met neoclassicistische opbouw en als blikvanger een opmerkelijke neo-Vlaamserenaissance-pui. De bakstenen lijstgevel met sporadisch verwerking van similisteen voor de muurbanden, lateien en decoratieve elementen op een onderbouw van blauwe hardsteen, wordt afgelijnd door een houten kroonlijst op klossen en uitgelengde consooltjes op een kraagsteen.

Markante korfboogvormige pui in blauwe hardsteen gevat tussen verdiepte pilasters, gedetailleerd uitgewerkt met typische renaissance motieven zoals rol- en beslagwerk, wortelmotieven en diamantkussens. De medaillons in de zwikken verwijzen naar het beroep van de bouwheer: aan de linkerzijde vier broden, aan de rechterzijde bakkersalaam met onder meer een trog, een schieter en een ovenschraper vergezeld van de initialen van de bouwheer “G S”. Het drieledige houten raamwerk bestaat uit een verdiepte middengang en flankerende uitstalramen op een plint van blauwe hardsteen en is eveneens uitgewerkt met renaissancemotieven en boven de verdiepte middengang met de naam van de bouwheer "GUSTAAF STALMANS". De art-nouveaugetinte schilderingen op het glaswerk zijn niet origineel. De oorspronkelijke overkragende houten puilijst op klossen en consolen (confer oude postkaart), is jammer genoeg verwijderd en vervangen door een ijzeren I-balk.

Op de bovenverdieping zijn de rechthoekige vensters voorzien van lateien met tandmotief en dorpels met kussenmotief en vernieuwd schrijnwerk. Ter hoogte van de tweede bouwlaag zijn de vensters uitgewerkt met balusters op de borstwering en heeft het centrale venster een architecturaal uitgewerkt boogveld waarin een fraaie gevelsteen met bijenkorf omgeven door florale motieven. Vermoedelijk verwijst de bijenkorf hier naar koekenbakker en niet naar imker. De boogvelden op de bovenste verdieping zijn versierd met florale motieven, het centrale venster met bijkomend mascaron.

Het interieur kon niet bezocht worden.