De Grote Markt is een groot rechthoekig, gekasseid marktplein dat de kern van de kleine stad Diksmuide vormt. De meest verzorgde en architecturaal uitgewerkte wederopbouwpanden vindt men aan de Grote Markt en de aanpalende hoofdstraten.

Historiek

Over de historische ontwikkeling van het marktplein als stedenbouwkundig geheel is weinig geweten. De huidige configuratie, met uitzondering van de Stationsstraat, klimt zeker terug tot het midden van de zestiende eeuw, zoals op de stadsplattegrond van Jacob van Deventer (circa 1550). Als belangrijk centrum voor de lakennijverheid wordt te Diksmuide omstreeks 1271 vermoedelijk aan de oostzijde van de Grote Markt een lakenhalle gebouwd, die tevens dienst doet als schepenhuis. Door de Honderdjarige Oorlog (1337–1453) lijdt deze eens zo bloeiende nijverheid echter zoveel schade dat de lakenhalle aan belang inboet en geleidelijk aan komt te vervallen. In 1428 wordt dan ter vervanging van de lakenhalle ten noorden van de Grote Markt het nieuw huis ten berecke of stadhuis gebouwd, dat door de eeuwen heen nog tot driemaal toe vervangen zal worden. Op de stadsplattegrond van Jacob van Deventer (circa 1550) is dit stadhuis met het bijhorend belfort duidelijk te herkennen in de aaneengesloten bebouwing rondom de Grote Markt. In 1633 wordt rechts ervan een stedelijke gevangenis opgetrokken en bijna 100 jaar later, in 1730, volgt de bouw van een politie- en militiekantoor aan de linkerzijde. Kort na het midden van de 19de eeuw wordt de zogenaamde Koeimarkt aan de oostzijde van de Grote Markt als Stationsstraat doorgetrokken naar het pas gebouwde station. Onder het liberale bestuur Dautricourt wordt het oude stadhuis tussen 1875-1880 afgebroken en wordt naar ontwerp van architect Louis Delacenserie (Brugge, 1838-1909) een nieuw neogotisch stadhuis gebouwd, dat tevens het vredegerecht herbergt. Naast dit beeldbepalende stadhuis wordt het algemene beeld van de Grote Markt voor de Eerste Wereldoorlog grotendeels bepaald door doorgaans 19de-eeuwse bepleisterde lijstgevels van twee à drie bouwlagen. Niettemin begint de neogotische vormentaal van stadhuis stilaan door te sijpelen op de particuliere woningen aan de Grote Markt. Zo wordt wellicht kort na de eeuwwisseling het Café de la Paix, met zijn bepleisterde lijstgevel vervangen door een uitgesproken neogotische trapgevel. Ook de bepleisterde lijstgevel van het pand Grote Markt nummer 11 wordt rond deze periode vervangen door een imposante neogotische trapgevel geritmeerd door Brugse traveeën.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog - voor de val van Diksmuide op 10 november 1914 - vormt de Grote Markt een belangrijk geallieerd militair punt, waardoor deze ook een mikpunt voor vijandelijk geschut wordt.

De wederopbouw van de Grote Markt gebeurt enerzijds vanuit de aanleg- en rooilijnplannen die min of meer omwille van praktische redenen de vooroorlogse perceelsgrenzen respecteren en anderzijds wordt bijgestuurd vanuit de superviserende rol van architect Jozef Viérin (Brugge), die eerst de heropbouwplannen diende goed te keuren. Voor het neogotische stadhuis met de aanpalende gevangenis en politiekantoor wordt geopteerd om op het vrijgekomen perceel een nieuw stadhuis met bijhorend belfort en politiekantoor naar ontwerp van architect Valentin Vaerwyck (Gent) te bouwen. Met grote uitzondering van het Casinohotel naar ontwerp van architect Huib Hoste, wordt resoluut gekozen voor een traditionele, regionalistisch geïnspireerde architectuur. De doorgang naar het Konijnenstraatje wordt opnieuw voorzien van een poortdoorgang met beeldnis. De poortdoorgangen bij de wederopbouw van het stadhuis en de Boterhalle vormen een herhaling van dit historische element.

Beschrijving

De meest representatieve functies situeren zich op de markt: het stadhuis met belfort, de Boterhalle, diverse banken, hotels en winkelpanden. Grote Markt nummer 33 is een imposant herenhuis in neorococostijl, heropgebouwd in 1922, dit naar ontwerp van architect Jozef Viérin, met een duidelijke referentie aan een 18de-eeuws pand te Veurne. Het Vredegerecht aan de Koning Albertstraat nummer 10 is een historiserende reconstructie naar ontwerp van de Brugse architecten Jozef Viérin en Lucien Coppé van het Huis Pieters - een herenhuis van 1621 in regionale baksteenarchitectuur en Vlaamse renaissance.