erfgoedobject

Handels- en kantoorgebouw EGEMA

bouwkundig element
ID
302089
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/302089

Juridische gevolgen

Beschrijving

Handels- en kantoorgebouw in zakelijke art-decostijl, gebouwd in opdracht van de Société Anonyme EGEMA, naar een ontwerp door de Brusselse architect Apollon Lagache uit 1937. De werken werden in 1938 uitgevoerd door de aannemer Entreprises Générales Gustave Mayné uit Oudergem. Het imposante complex beslaat het hoekperceel van de Tunnelplaats en de Koeikensgracht in de as van de Ankerrui, opnieuw aangelegd na de bouw van de Waaslandtunnel.

De maatschappij EGEMA (Entreprises Générales de Manutentions de Charbons et Fournitures de Charbons de Soutes) was een Antwerps havenbedrijf tot dan gevestigd aan de Rouaansekaai, dat zich toelegde op de behandeling, overslag en bunkering van steenkool. Apollon Lagache, auteur van onder meer het "Grand Hôtel" te Nieuwpoort, was in Brussel actief vanaf omstreeks 1910. Waar hij vóór de eerste Wereldoorlog een klassieke beaux-artsstijl beoefende, evolueerde zijn architectuur tijdens het interbellum van een monumentale naar een zakelijke art-decostijl. Het EGEMA-gebouw lijkt zijn enige realisatie in Antwerpen.

Met een totale gevelbreedte van twaalf (onderbouw) tot zestien (bovenbouw) traveeën, omvat het complex zes bouwlagen waaronder een entresol, onder een pseudo-mansarde (leien). Opgetrokken met een structuur uit gewapend beton, is voor de bovenbouw een parement uit baksteenmetselwerk van het Belvédère-type toegepast, in een expressief verband van rollagen met geaffirmeerde horizontale schaduwvoegen. De onderbouw (pui en entresol) kreeg een bekleding uit kunststeenplaten van de firma Ghilardi, ook toegepast voor kordons, lekdrempels en vensterposten van de hoekrotonde, op een plint uit blauwe hardsteen; het hoofdportaal zijde Tunnelplaats onderscheidt zich door een vlakke omlijsting uit marmer. Bij een recente renovatie zijn de gevels overschilderd, in een donkere tint voor de onderbouw en een lichte tint voor de bovenbouw. Het gestroomlijnde karakter van de architectuur berust vooral op de drielobbige curven van de overkragende bovenbouw. Met een oorspronkelijk door vlaggenmasten bekroonde hoekrotonde en flankerende, afgeronde erkerpartijen, rust deze op een kolossaal ogende pilotis-structuur. De opstand beantwoordt aan een drieledig schema, opgebouwd uit de hoge, opengewerkte pui, de horizontaal belijnde bovenbouw en de terugwijkende pseudo-mansarde met gestrekte dakkapellen. Kenmerkend is de horizontale gelaagdheid van de bovenbouw, met alternerend banden gesloten muurwerk en doorlopende raampartijen, belijnd door kordonvormende lekdrempels, en de afgeronde luifels die bij wijze van kroonlijst de erkerpartijen bekronen. Het portaal met hoog bovenlicht dat doorloopt in verlichte zoldering, wordt geaccentueerd door een fraai gesmeed ijzeren traliewerk in rasterpatroon met V-motief. Het oorspronkelijke stalen vensterschrijnwerk, geplaatst in het vlak van de gevel, is vermoedelijk naar bestaand model vernieuwd; de stalen vleugeldeur met zijlichten van het portaal is nog oorspronkelijk.

De wigvormige plattegrond omvat volgens de bouwplannen een grote handelsruimte met galerij rond de centrale vide en een kantoor, die de volledige begane grond en entresol beslaat. Bij de inkom- en traphal van de kantoren in de uiterste travee zijde Tunnelplaats, sluiten de conciërgewoning en fietsenstalling aan. De eerste verdieping met de kantoren van EGEMA, bestaat uit een ovale raadszaal met directiekantoren in de hoekrotonde, kantoren voor de boekhouding zijde Koeikensgracht, een groot bediendenkantoor voor de afdeling 'manutention' en een 'captain’s room' zijde Tunnelplaats, en een sanitair blok bij de traphal. Op de hogere verdiepingen bestemd als huurkantoren, zijn de vaste onderdelen gelijk aan de eerste verdieping, maar wordt de indeling met 'cloisons' overgelaten aan de wensen van de huurder. Inkom- en traphal met marmeren vloer- en wandbekleding, en stucplafond met lichtkoven, gemarkeerd door een rondbogig reliëf uit natuur- of kunststeen, waarvan de kunstenaar niet gekend is. Allegorische voorstelling van de havenstad Antwerpen, Handel en Drijfkracht: afbeelding van een scheepsboeg tussen de kathedraaltoren en het nieuwe EGEMA-gebouw in een wolkenhemel met meeuwen en windroos, boven een scheepsroer met Hermeshelm tussen paardenkoppen. Halfronde wenteltrap met een lift in de kern.

  • Stadsarchief Antwerpen, bouwdossier 18#9165.

Auteurs: Braeken, Jo
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Handels- en kantoorgebouw EGEMA [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/302089 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Stad Antwerpen

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.