Sociale woonwijk gelegen op de Keizersberg, tussen 1982 en 1984 opgericht door de Samenwerkende Maatschappij voor de Huisvesting Leuven naar ontwerp van architect Simon Deneef. Typisch woonerf uit de jaren 1980, met een aanleg die rekening houdt met het reliëf en het historische bomenbestand.

Bouwgeschiedenis en context

De woonwijk Keizersberg is gelegen aan de noordrand van de Leuvense binnenstad op de Keizersberg, een van de zuidelijke heuvels van het Hageland die gekenmerkt zijn door steile hellingen. De aanleg van de wijk kaderde binnen de pogingen van verschillende instanties op het einde van de jaren 1970 om de stadsvlucht te keren. De bouwgrond werd ter beschikking gesteld door de stedelijke grondregie: een achterin gelegen terrein tussen de Donkerstraat, de Lüdenscheidsingel, en de Mechelsestraat. Voorwaarden voor het bebouwen van het sterk hellende en beboste terrein waren dat het bomenbestand en natuurlijk reliëf zoveel mogelijk bewaard dienden te blijven. Ook werden hellende daken met pannen van gebakken aarde opgelegd. Platte daken werden slechts beperkt toegelaten.

Als bouwheer trad de Samenwerkende Maatschappij voor de Huisvesting van Leuven op. Als architect werd de in Herent gevestigde architect Simon Deneef aangesteld, die eerder al sociale woonwijken had ontworpen voor de Herentse bouwmaatschappij Volkswoninghaard. Deneef richtte rond 1965 met C. Broekaert en F.M. Vierin het bureau Dimensie 3 – Atelier voor architektuur en ruimtelijke ordening op. In de jaren 1970 bouwde Dimensie 3 in Vlaams-Brabant een aantal wijken met een bijzondere stedenbouwkundige aanleg, zowel in private ontwikkeling als voor huisvestingsmaatschappijen. In 1979 diende de Samenwerkende Maatschappij voor de Huisvesting (ook gekend als Sint-Maartensdal) een aanvraag in voor "het bouwen van een woonkern bestaande uit 29 individuele woongelegenheden met bijhorende autobergplaatsen". Het plan werd goedgekeurd in 1980 en in één fase uitgevoerd tussen 1982 en 1984. De stad stond in voor de aanleg van de infrastructuur via de schikkingen van de Wet Brunfaut. Waar aanvankelijk sprake was van een wijk met woningen voor onmiddellijke verkoop bestaat de wijk volledig uit huurwoningen, die de dato 2008 ook nog allemaal verhuurd worden.

Beschrijving en typering

De wijk Keizersberg is een typisch autovrij woonerf van het einde van de jaren 1970; met de auto enkel bereikbaar vanaf de Mechelsevest. Aan de oostzijde is het terrein begrensd door een zeer steile helling naar de Mechelsestraat (enkel ontsloten via een smalle trap). Kenmerkend is de aanleg met smalle paden, enkel voor laden en lossen, met een bestrating in betonnen klinkers (aangelegd in een blokpatroon) met afwateringsgeul in midden. De stedenbouwkundige aanleg maakt gebruik van de niveauverschillen om met trappenpartijen en onderdoorgangen een historische stadsbeeld op te roepen.

Het woonerf is opgebouwd uit groepen van twee tot zes woningen in strokenbouw (aan de straten grenzen telkens voor- en achterkanten) met tussenvoeging van kleine groenperken met banken. Met het oog op sociale mix worden drie verschillende woningtypen gecombineerd: 14 rijwoningen met drie slaapkamers (type A), tien gelijkvloerse appartementen van het type B (wellicht voor bejaarden) met één slaapkamer en een tuin met berging, en ten slotte vijf appartementen met terras op de eerste verdieping (type C). De appartementen van het type C strekken zich uit boven twee appartementen van het type B (complexe stapeling van wooneenheden). Naar buiten toe wordt echter het beeld opgeroepen van gezinswoningen met twee bouwlagen. De appartementen op de tweede verdieping worden ontsloten via buitentrappen en traptorens. Zowel die gemeenschappelijke traptorens als de spiltrappen binnen de individuele wooneenheden verwijzen naar de historische stedelijke woonarchitectuur. Waar de eerdere wijken van Deneef (zoals de wijk Wijveld in Wijgmaal) worden gekenmerkt door een uitgesproken strakke modernistische vormentaal, wordt de wijk Keizersberg getypeerd door een architectuur die de overgang naar het postmodernisme aankondigt. Opvallend is het gesloten karakter van de woningen en de gerichtheid op privacy. Voor eind jaren 1970 typische planopbouw met diagonale elementen en muren (45°), zoals diagonaal ingeplante inkomportalen, een volumeopbouw met afgeschuinde of afgeronde hoeken, in- en uitspringende volumes zodat een levendig beeld ontstaat. Kenmerkend zijn ook de hellende daken, met een afwisseling van zadeldaken en steile lessenaarsdaken, en een gevarieerde raamindeling. In contrast met de vormgeving van de woningen zijn de garages strakke volumes met plat dak.

Typerend voor de architectuurtaal van de late jaren 1970 zijn de brutalistische kenmerken, zoals de toepassing van zichtbeton voor terrassen, balkons, trappen en dekstenen. Het materiaalgebruik ligt in het verlengde van de vroegere wijken van Deneef: rode baksteen, rode dakpannen, gecombineerd met zichtbeton. Ramen en deuren in donker getint hout, eveneens aan de inkom gebruikt als wandbekleding.

Evaluatie

Het woonerf Keizersberg heeft een architecturale en stedenbouwkundige waarde als een typisch woonerf gebouwd rond 1980. De wijk heeft ook een grote ensemblewaarde (totaalontwerp).

Belangrijke erfgoedelementen zijn:

• stratenpatroon: hiërarchie, vorm en materialiteit van de wegen (betonnen klinkers)
• inplanting van de architecturale volumes ten opzichte van elkaar
• historisch bomenbestand
• architectuur van de woningen: uniformiteit, vorm, volumewerking, materialiteit (baksteen, rode pannen, zichtbeton, donker getint hout), gevelcompositie